Rest in Peace, Jan Kruis. En dank voor je mooie bijdragen aan P+. Je bekeek de groei van het duurzaam ondernemen met de onwennige blik van een MKB-ondernemer.

Jan Kruis overleed op 20 januari, op 83-jarige leeftijd Hij genoot grote bekendheid als de bedenker en tekenaar van Jan, Jans en de kinderen, de familiestrip die beroemd werd in de Libelle. De serie liep 30 jaar lang en was deels verzonnen, deels geïnspireerd op zijn eigen familie. Op milde wijze begeleidde Kruis de emancipatie van de huisvrouw tot parttime werker en de heer des huizes tot huisman. Hij verkreeg een pensioen door de rechten op zijn stripfiguren aan uitgeverij Sanoma te verkopen, maar de nieuwe uitvoering van Jan en Jans van de nieuwe studio Jan Kruis konden hem niet bekoren. De vermagering van de rode kater al helemaal niet.

Op het moment dat wij Jan Kruis leerden kennen had hij een onbedwingbare heimwee naar zijn stripfamilie. Hoe zwaar het op het laatst ook was, de wekelijkse tocht naar de postbus om zijn nieuwe strip op tijd in te leveren, zonder zijn familie leven kon hij niet.

In zijn contract met de uitgeverij bleek echter een ontsnappingsclausule te staan. Hij mocht Jan, Jans als uitzondering nog wel zelf tekenen, wanneer deze strip gemaakt zou worden voor een goed doel. Dat vond hij in de Leprastichting, waarvoor hij reizen maakte naar Mozambique en Suriname. Wij gingen mee en legden situaties in foto en film voor hem vast, die hij later uitwerkte in twee bijzondere stripboeken. Na zijn pensionering vond Kruis ineens aansluiting op een nieuwe stroming in het striplandschap, de graphic novel. De nieuwe albums Jan Jans waren niet langer verhaaltjes van een enkele pagina, maar vormden een lang doorlopend avontuur met een gezondheidsprobleem, mede veroorzaakt door diepe armoede, als leidraad.

In Mozambique maakte een door de burgeroorlog stuk geschoten huis grote indruk op Kruis. In een kast vond hij zelfs nog een verroeste Kalasjnikov, het Russische automatische geweer dat in alle oorlogen van deze wereld opduikt. In Suriname kapte hij zich een weg door de jungle die een oude leprozenkolonie volledig had overwoekerd, in een bocht van de Surinamerivier, weg van de hoofdstad Paramaribo. In zijn strip bracht hij de historie weer tot leven. In het tegenwoordige lepradorp in de hoofdstad sloot hij vriendschap met ‘meneer Willems’, een zwaar beschadigde man die eindeloze verhalen kon vertellen over vroeger.

In de samenwerking leerden we zijn vrouw, de ‘echte’ Jans kennen, zijn boerderijtje in Drenthe, het paardje in de wei, het enorme schilderij dat Kruis maakte van zichzelf als sexy motorduivel. Later zijn project om Woutertje Pieterse van Multatuli te ‘hertalen’ in beelden. Het leverde zwaar uitgevoerde coffeetable-boeken om, voor veel lezers een nieuwe of hernieuwde kennismaking met dit literaire meesterwerkje.

Bij de start van P+ People Planet Profit in 2002 hielp Kruis enkele jaren mee om het nog onontgonnen terrein van het maatschappelijk verantwoord ondernemen van beelden te voorzien. Als hoofdpersoon koos hij voor een wat oudere, kale directeur van een groot MKB-bedrijf, die vol verwondering al die nieuwlichterij aan zijn stalen bureau voorbij zag trekken. De nieuwe ‘compliance officer’ werd bij Kruis een stiekeme detective, die zich onder het bureau verschool. De gloednieuwe functie van hoogleraar Sustainable Tourism een kleurrijk uitgedoste vakantievierder, die betoogt dat de eerste les van het duurzame toerisme is dat je je zeer bescheiden moet gedragen.

Nog nooit hebben wij iemand zo intens van zijn succes zien genieten als Jan Kruis. Altijd stond hij paraat om zijn lezers te ontmoeten. Ook voor de Leprastichting doorstond hij kou en stromende regen om uit Drenthe af te reizen om in een marktkraam zijn laatste ‘echte’ Jan, Jans en de kinderen albums voor de Leprastichting te signeren, als ‘ambassadeur’.

Wij wensen Jan’s vrouw en dochters veel sterkte, moed en troost om dit enorme verlies te dragen.

De albums van Jan Kruis voor de Leprastichting zijn nog steeds te koop, in een gebundelde uitvoering. De Leprastichting bestaat dit jaar een halve eeuw.