De eerste testvraag voor toepassing van het Framework Markttransitie in deze P+ Special is er meteen al. Snapt minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedsel in welke fase van duurzame ontwikkeling de landbouw in Nederland zich bevind? Is dat de babyfase, de kleuterfase, de puberfase of is de volwassenheid bereikt? Schouten mikt duidelijk op de puberfase, want ze formuleert wel beleid, maar zonder enige concrete maatregel te noemen. Haar critici stellen op hun beurt dat de fase van volwassenheid op duurzaamheidsgebied al is bereikt en dat ze daarom nu concrete maatregelen moet nemen. Er zijn wetten en regels nodig.

Willem Lageweg van de Transistiecoalitie Voedsel zegt het zelfs letterlijk in zijn kritiek op minister Schouten: een structurele verandering ‘gaat niet lukken zonder dat de overheid een stevige rol pakt bij het veranderen van de spelregels’.

In de P+ Special van deze week staat het veranderen van de spelregels centraal. Geinterviewden Lucas Simons en André Nijhof geven de lezer houvast door in hun Framework voor duurzame marktontwikkeling ook letterlijk aan te geven dat er verandering van spelregels nodig is om de Race to the Bottom te stoppen, die ook in de landbouw gaande is.

Wat is de situatie? De minister pleit in haar nota ‘Waardevol en verbonden’ voor kringlooplandbouw. Zo moeten koeien en ander vee in principe gevoed worden met gras en resten van bijvoorbeeld mais van de eigen boerderij of uit de directe omgeving. Import van voer waardoor natuur en bodem in andere delen van de wereld aangetast worden, moet worden beperkt. Bewerkte dierlijke mest moet zoveel mogelijk de rol van kunstmest in de landbouw vervangen. Dat beperkt de schadelijke milieueffecten van dierlijke mest en scheelt veel energie die gebruikt wordt bij de productie van kunstmest. Ook gaat de CO2-uitstoot omlaag. 

“We komen aan het eind van het systeem”, waarschuwt de minister in haar nota. Ze bedoelt daarmee: de manier waarop de landbouw nu is georganiseerd is vooral gericht op kostenverlaging en productieverhoging. "Dit is in Nederland ten koste gegaan van biodiversiteit, het milieu, kwaliteit van drinkwater en de aantrekkelijkheid van het landschap." Maar haar nota lijkt vooral bedoeld om de boeren voor te bereiden om nog komende veranderingen. Dat zegt Schouten ook: “Ik wil de boeren richting geven, want ik merk dat daar vraag naar is.”

Vraag is nu hoeveel tijd er nog gaat zitten tussen visie en uitvoering. Net als in het regeerakkoord ontbreken nog steeds maatregelen die gericht zijn op het verminderen van het aantal koeien, varkens en kippen in ons land.

Lageweg van de Transitiecoalitie Voedsel stelt bovendien dat er in de nota nog wat visiepunten ontbreken: “Maar voor structurele veranderingen is meer nodig. Zo zullen er hardere doelen moeten komen op terreinen als bodem en behoud biodiversiteit. De keuze voor het kringloopmodel zal ingrijpende gevolgen gaan hebben voor de intensieve veehouderij. De transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten verdient meer aandacht.Het beleid moet zich niet alleen richten op de producent, zijn toeleveranciers en de verwerkers. Ook de vraag naar gezond en duurzaam voedsel zal krachtiger moeten worden ondersteund met maatregelen die partijen als supermarkten, cateraars en horeca activeren hierin voorop te gaan”.

Ook Marjolein Demmers van Natuur en Milieu vraagt de minister concrete maatregelen op te stellen.

De beleidsvisie (PDF) van Carola Schouten op de Nederlandse kringlooplandbouw.