Mening consument meetellen in statiegelddebat
Het is fout dat de mening van de consument niet is meegenomen toen er afspraken werden gemaakt over de toekomst van het statiegeld. Dat moet staatssecretaris Mansveld alsnog doen, vindt Royal HaskoningDHV.
Bas Mentink, Jan-Paul Kimmel en Rolph Hultermans zijn adviseur Circulaire Economie bij Royal HaskoningDHV. Ze storen zich aan het machtsspel dat mogelijk een einde maakt aan het inleveren van grote PET-flessen bij supermarkten. In plaats daarvan wordt het dan toegevoegd aan de zakken van Plastic Heroes. Is dat een goede deal?, vragen ze zich af. Tussen alle argumenten wordt de ‘sociale waarde’ van statiegeld compleet vergeten, terwijl die onmisbaar is op weg naar een circulaire economie, stellen ze. In juni zal staatssecretaris Mansveld daarover een beslissing gaan nemen.
We publiceren hier hun bijdrage aan de verhitte discussie, waarin afgelopen week een ondeugdelijk opinierapport van de FNLI (Voedingsindustrie) aan werd toegevoegd, zo toonde Dagblad Trouw aan. Het PR-bureau Burson & Marsteller is ingehuurd om de wereld te doen geloven dat het 'samenbrengen' van gewoon plastic met PET-materiaal Nederland zou opstuwen in de vaart der volkeren, in plaats van onze voorsprong te verkwanselen, om onder andere Coca-Cola en Albert Heijn ten dienste te zijn.
“Statiegeld of Plastic Heroes, waarmee gaan we onze PET-flessen zo goed mogelijk inzamelen en recyclen? In de discussie voeren twee argumenten de boventoon: efficiëntie en kosteneffectiviteit (voorstanders van afschaffing) en toenemend zwerfafval (tegenstanders). Maar wat volledig ontbreekt, is de waarde van het instrument ‘statiegeld’ op weg naar een circulaire economie. Dit is een economie waarin producten en materialen grootschalig worden hergebruikt en kringlopen gesloten worden. Afval bestaat eigenlijk niet meer.
Met een toekomstige wereldbevolking van 9 miljard mensen moeten we voorkomen dat producten überhaupt afval worden. Ze moeten veel langer waardevol blijven en in onze economie blijven circuleren. Dat vraagt uiteindelijk om heel andere systemen dan een afvalsysteem. Liever nog dan ons afval in de juiste bak of zak doen, moeten wij als consumenten onze producten repareren, upgraden of hergebruiken. Soms kunnen we dit zelf, maar vaak in samenwerking met bijvoorbeeld de winkel of de producent. Hoe dan ook, tot zulk gedrag moet de consument wel verleid of verplicht worden en er ontstaan heel andere relaties met die consument.
En dat doet statiegeld zo goed, want statiegeld heeft meer waarde dan een kwartje per fles. Statiegeld beloont goed gedrag en activeert consumenten om te helpen de kringloop te sluiten en materialen her te gebruiken. Statiegeld is bovendien een systeem waar de medewerking van consumenten zo goed werkt. Maar liefst 96 procent van de grote PET- flessen wordt ingezameld en daar zijn we trots op. De beloning, de activering, maar ook de trots, dat is de sociale waarde van statiegeld.
Het paradoxale is, dat dezelfde overheid die het statiegeldsysteem overweegt te laten verdwijnen, nu juist op zoek is naar dit soort waarde. Maar liefst drie ministeries – inclusief staatssecretaris Mansveld zelf met het VANG-beleid – willen de circulaire economie stimuleren, ontwikkelen beleid en geven subsidies hiervoor. Het bevorderen van de circulaire economie wordt zelfs genoemd als één van de prioriteiten tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap.
Steeds meer bedrijven verkennen bovendien de kansen van de circulaire economie. Geraamd is dat er wereldwijd jaarlijks zo’n 1 biljoen dollar te besparen valt met circulaire business modellen. Producten verkopen verandert in diensten leveren, bezit is passé en er kan goed bespaard worden op kosten voor grondstoffen. Zeker in de toekomst, als grondstoffen duurder worden of überhaupt lastig te krijgen zijn. Voor zo’n circulair business model moet wel goed samengewerkt worden met de consument. Zonder consument geen kringloop.
Dit perspectief ontbreekt jammer genoeg volledig in de discussie over de afschaffing van statiegeld. Ook de Raamovereenkomst Verpakkingen, de aanleiding van de discussie, gaat niet in op de benodigde rol en het gedrag van de consument. Dat terwijl het VANG beleid daar wel naar zoekt. Een gemiste kans dus voor de overheid om haar beleid consistent te maken. Maar ook voor bedrijven om een sterkere band met de klant op te bouwen of de consument te betrekken bij hergebruik en voorzieningszekerheid van producten en grondstoffen. Zo krijgt Nederland, na België en Duitsland, van de zomer ook de eerste supermarkt waar je je eigen verpakkingen mee naartoe neemt.
Beste mevrouw Mansveld, maar ook beste industrie en supermarkten, toon visie op rol van de consument voor ons land en uw bedrijf in een circulaire toekomst. Hoe gaat deze gestimuleerd en georganiseerd worden? Er zijn meerdere, creatievere en geavanceerdere antwoorden mogelijk, maar de sociale waarde van statiegeld is in elk geval goed getoond. Schaf het daarom niet per definitie af, maar bouw het uit of om in ander commitment van de consument. Die is onmisbaar om de kansen van een circulaire economie te verzilveren. Het ingesleten gedrag win je niet zomaar terug!"
Contact: bas.mentink@rhdhv.com