Zien nota’s er in de toekomst anders uit? Hoe breng je niet-financiële waarden als maatschappelijke samenhang in rekening? Hoogleraar Jan Jonker presenteert een voorbeeld van hoe dat kan.

De ‘Ware Factuur’ van Jan Jonker is te vinden in de publicatie ‘Nieuwe Business Modellen’, in het afsluitende hoofdstuk. We vinden in deze voorbeeld-nota de vertrouwde kosten, zoals die van geleverde materialen en gemaakte uren. Ze worden ook in normale euro’s gedeclareerd, niet in bijvoorbeeld een regionale muntsoort of digitaal betalingsmiddel als ‘bitcoin’. Toch zijn er al toevoegingen. Deze onkosten behoren tot de waardesoort ‘economisch’, zoals de omschrijving luidt. Een tweede toevoeging is de vorm en/of het middel waarop deze onkosten worden afgerekend. In dit geval noemt Jonker het: ‘Kopen met geld’.

Maar dan komt het. Bij meervoudige waardecreatie worden nog wat andere maatschappelijke kosten en voordelen op de nota vermeld. Net als in de formule People, Planet, Profit zijn er drie componenten: ‘Economisch, Sociaal en Milieu’.

Dan wordt het interessant om naar de afzender van de nota te kijken. Deze ‘ware factuur’ is verstuurd door een Stadsboerderij aan een gemeente, door ene Jan Klaas, van beroep ‘inspirator’. Het is maar een voorbeeldje, dus een grapje moet kunnen, moet Jan Jonker hebben gedacht. Heel serieus is de uitwerking van de positieve impact die deze klus de gemeenschap oplevert.

Daar zijn 5 criteria voor bedacht.
Zeer positieve impact krijgt twee plusjes: ++
Positieve impact krijgt een plusje: +
Neutrale impact krijgt zowel een plusje als een minnetje: +/-
Negatieve impact krijgt een minnetje: -
Zeer negatieve impact krijgt twee minnetjes: - -

Welke maatschappelijke voordelen brengt onze Jan Klaas de gemeente in rekening? Op sociaal gebied acht hij deze klus van de Stadsboerderij een plusje waard: +. Als verantwoording geeft hij op: het is delen met tijd. De stadsbewoners hebben dus uren doorgebracht op deze stadsboerderij, misschien om de sla te wieden of slakken te vangen. Zo specifiek wordt de nota echter niet. Een andere plus die Klaas opvoert is zingeving, want er wordt kennis gecreëerd.  De stadsbewoners hebben iets geleerd. Wat dat is, staat er niet bij, maar kun je wel bedenken: het kan gaan om gezondheid, hoe de natuur functioneert, et cetera. Dubbele plusjes brengt Klaas in rekening voor ‘sociale cohesie’. De Stadsboerderij brengt de stadsbewoners blijkbaar dichter bij elkaar, door samen dingen aan te pakken, samen iets te laten groeien en te oogsten. En misschien zelfs samen op te eten. Twee plusjes is er ook op de waardesoort ‘Milieu’ als het gaat om het creëren van biodiversiteit. Daar waar eerst stenen lagen, groeien nu misschien wel honderden van de duizend verschillende zaden die te koop zijn bij zaadhandelaar Vreeken in Dordrecht.

Wanneer de factuur wordt opgeteld, telt Jonker niet eens de twee financiële posten op, de 10.000 en 7.500 euro die toch samen een som van 17.500 euro opleveren. Detail. Daar gaat het nu even niet over, dat snapt een kind. Jonker concentreert zich op de totale ‘gemeenschappelijke waarde’ en geeft daar een optelsom van plusjes en minnetjes.

Een boeiende exercitie en erg leuk dat wetenschappers bereid zijn om theoretische modellen over waardecreatie terug te brengen tot zoiets plats als een factuurtje. Jonker heeft daar een bedoeling mee: “Uiteindelijk maakt deze waardecreatie-vergelijking ook nog iets anders inzichtelijk. Door op deze manier scherp naar je initiatief te kijken kun je zien hoe levensvatbaar het is en in hoeverre het een lange adem heeft. Voor een deel blijft dit natuurlijk altijd een intuitive vraag, maar voor een ander deel krijg je zo toch een toets aan de realiteit.”

Bestellen van boek ‘Nieuwe Business Modellen’