De hoosbuien die Nederland steeds vaker zullen teisteren eisen forse aanpassingen in gemeenten. Gaan burgers die betalen door een hogere rioolbelasting, of kunnen ze dit ontlopen door zelf een regenton neer te zetten?

Die vraag doemt op uit een onderzoek van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Royal Haskoning DHV, de ‘Gemeentelijke barometer fysieke leefomgeving 2015’. 

Niet minder dan 83 procent van de Nederlandse gemeenten ziet wateroverlast als het meest urgente klimaatprobleem. Dat is een opmerkelijk hoog percentage. Tot nu werd aangenomen dat vooral de grote steden moeite zullen krijgen met enorme regenbuien  die de riolen niet aan kunnen. Die vrees is nu blijkbaar overgeslagen naar gemeenten op het platteland die ook over sloten, plassen, meren, rivieren en andere natuurlijke opvangbassins beschikken. In steden moeten die vijvers en grachten en andere waterpartijen grotendeels nog worden uitgegraven. Toch geeft 8 op de 10 Nederlandse gemeenten aan de rioolheffing bij voorbaat te willen verhogen. 14 Procent van deze gemeenten vindt zelfs een stijging van meer dan 10 procent acceptabel.

Het is een onderzoek dat vragen oproept. Is hier echt sprake van een ‘doelbelasting’; een belasting die geoormerkt is om bijvoorbeeld de riolering te vergroten? De vraag wordt ook opgeroepen omdat de ‘hemelwateroverlast’ in het onderzoek een ‘gedeelde verantwoordelijkheid’ met de burger wordt genoemd. 

Arnold Wielinga (1977), senior adviseur stadswaterbeheer van Royal Haskoning bevestigt dat de gelden voor rioolgelden daadwerkelijk besteed moeten worden aan het voorkomen van waterschade. Maar op welke manier dat gebeurt, dat kan per gemeente verschillen. Wielenga: "Je zou denken: nu de meeste rioolstelsels in Nederland aan renovatie of vernieuwing toe zijn, kun je die maar meteen het beste door grotere buizen vervangen. Technisch gezien helpt dat echter niet zoveel. Bij een hooshui is de extra opvang door grotere pijpen heel beperkt. Je bent beter met waterpleinen die kunnen onderlopen. Rotterdam heeft al wat van die verlaagde pleinen aangelegd. Na een hoosbui stromen die ook langzaam leeg. De enige overlast die je dan hebt, is dat je er even niet kunt basketballen."

Minstens zo belangrijk wordt, zo zegt ook Wielinga, de dialoog met bewoners. En met bedrijven, niet te vergeten. "De reden dat ook gemeenten in de provincie de waarschuwingen van het KNMI vrezen, komt doordat heel wat oude dorpskernen vol met stoepen zijn komen te liggen, door winkels onder andere. Ook bij de aanleg van bedrijventerreinen is meestal geen rekening gehouden met wateroverlast. Daar kan ook schade ontstaan, als de aanwezige grasvelden niet verlaagd worden, of er sloten worden gegraven. Als dat niet gebeurt, zijn er na waterschade nog interessante discussies te verwachten tussen gedupeerden en verzekeringsmaatschappijen. Over zulke mogelijke toekomstige claims wordt nu al gesproken. Wie is verantwoordelijk?"

Uit het verslag van de barometer: “Hoe gaan de gemeenten (en waterbeheerders) de discussie met de inwoners aan over de (gedeelde) verantwoordelijkheid voor het voorkómen van onder andere hinder en schade door hevige regenval, de mogelijke maatregelen en financiële consequenties. Wachten de gemeenten tot de wateroverlast in een bepaalde buurt daadwerkelijk wordt gevoeld en de inwoners ‘in opstand komen’ voordat ze gaan communiceren, of doen gemeenten dit (op basis van een gedegen watersysteemanalyse) op voorhand? Het is voor gemeenten (en waterbeheerders) een stevige uitdaging vorm te geven aan de juiste invulling van omgevingsmanagement en communicatie (strategie) met betrekking tot hemelwater overlast.”

Ook al geven gemeenten nu dus al aan dat de rioolheffing omhoog moet, in het rapport ontbreken concreet genoemde maatregelen. Zou het niet veel interessanter zijn als gemeentebesturen eerst eens met burgers over opties zouden overleggen? Eigen huizenbezitters en ook woningcorporaties kunnen zelf het nodige doen om heftige stortregens deels op te vangen. Opties variëren van een regenton in de tuin, tot een complete regenwateropvang in de kelder waar het toilet mee kan worden gespoeld.

Wielinga: "Elk klein beetje helpt, elk procent is er weer een. Wel altijd de regenton gebruiken om plantjes water te geven, zodat hij leeg is voordat het gaat regenen. Niet de hele achtertuin betegelen, dat helpt ook. Het water moet ergens kunnen weglopen. Bij een verbouwing de juiste waterafvoer aanleggen."

Uit de enquête blijkt slechts 1 op de 5 gemeenten (15 procent van 185 ondervraagde gemeentes)  toekomstige problemen zelf te willen oplossen. Dat zou dus betekenen dan 85 procent van de plaatselijke overheden de mogelijkheid open houdt om klimaatproblemen inderdaad met burgers te bespreken.

Dat zou dubbele winst betekenen. Een discussie over het reukloze en onzichtbare broeikasgas CO2 op het gemeentehuis zal weinig belangstelling trekken. Een discussie over de gevolgen van de opwarming van de aarde in Nederland waarschijnlijk wel. De vraag wie zelf een regenton koopt in plaats om een hogere rioolbelasting te voorkomen levert vast een volle zaal op. Plus een mooie discussie over het uitgraven van sloten, vaarten, vijverpartijen, verlaagde pleinen en andere vormen van waterberging die bovendien de leefomgeving natuurlijker kunnen maken.

Download van ‘Gemeentelijke barometer fysieke leefomgeving 2015’