Prachtig dat met Parijs het klimaatbeleid op de mondiale agenda is gekomen, maar de wereld realiseert zich niet dat daarnaast ook andere grenzen van onze planeet worden overschreden. Daarvoor waarschuwt Jan Paul Soest, aangesloten bij het Groene Brein.

Jan Paul van Soest (1955) is ondernemer en onderzoeker, hij is een van de partners in De Gemeynt en mede-oprichter van De Groene Zaak, waar Het Groene Brein uit voortkwam. Van Soest werkte jarenlang aan het bekend maken van de methodes en financiering van de ‘klimaatontkenners’. Natuurlijk is hij heel blij met de op de Klimaatconferentie in Parijs gemaakte afspraken. Hij wil dit feestje zeker niet verpesten, maar toch acht hij dit het moment om te waarschuwen voor meer Planetary Boundaries, de grenzen van het incasseringsvermogen van de planeet. Oplossingen voor de klimaatproblematiek kunnen op hun beurt andere natuur- en milieuproblemen verergeren.

Groene Breinbreker: Wat is het vergeten onderwerp in Parijs?

Van Soest is daarin heel stellig: “De biodiversiteit.” Hij illustreert het met een simpel voorbeeld: “We kunnen zonnepanelen gaan neerleggen. Maar dat valt niet mee zonder de biodiversiteit aan te tasten. Wil je ze op groene gebieden neerleggen, dan kan dat ten koste van natuurwaarden gaan. Een sterk vergrote inzet van biomassa voor energie kan de biodiversiteit onder druk zetten. Klimaatoplossingen, graag, maar het wordt hard werken om dat niet ten koste van de andere planetary boundaries te laten gaan".
Het onderwerp houdt Van Soest al bezig sinds hij ‘gegrepen’ werd door twee studies die werden gepubliceerd in de wetenschappelijke tijdschriften Nature en Science. Ook volgt hij de research van het Stockholm Resilience Center, van waaruit auteurs van deze studies als hoogleraar Johan Rockström werken, de directeur van het centrum.

Van Soest legt uit: “De wereld wordt beheerst door zo’n negen verschillende processen en cycli, waarvan de koolstofcyclus er maar 1 is. Daarover ging Parijs: het beperken van de CO2-uitstoot waardoor de opwarming van de aarde wordt beperkt tot minder dan 2 graden Celsius. Er zijn ook andere processen en functies, zoals de biodiversiteit waarvan de thermometer inmiddels in het rood staat, we verliezen ecosystemen. Dramatisch veel, zelfs. Ook dat is een cruciale thermometer voor het welbevinden van de planeet. De natuur heeft een bepaalde veerkracht, maar wanneer je grenzen overschrijdt, begint een proces dat onomkeerbaar is. Dan gaat de boel naar de ratsmodee.”

Van Soest: "Voor klimaat is dat te illustreren: als we de CO2-concentratie blijven opvoeren, komen we in een nieuw soort situatie, vergelijkbaar met het tijdvak Paleoceen-Eoceen thermis maximum, toen het zo warm op aarde was dat er geen ijsmassa's meer waren. Door de opwarming van de aarde ontdooien nu ook gebieden die enorme hoeveelheden methaan in de atmosfeer brengen, waardoor de opwarming versnelt. De boel slaat op hol. Dat proces krijg je niet zomaar weer gestopt. We hebben een totaal andere oplossing nodig. Het concept van de Planetary Boundaries leert dat dit ook met andere cycli en factoren kan gebeuren: als een kantelpunt wordt overschreden versnelt ineens de neerwaartse spiraal. Klimaatoplossingen bedoeld om kantelpunten in het klimaatsysteem te voorkomen moeten dus vooral niet andere kantelpunten voor biodiversiteit of stikstof dichterbij brengen."

Recapitulerend, met de nodige zelfspot: “Klimaatvoorvechters waaronder ikzelf hebben na een eindeloze strijd eindelijk iets op de agenda staan. En dan moet je langs de deuren gaan met de boodschap: ‘Mensen, we hebben nog een paar andere zorgen’. Komt die Van Soest nog even zeiken. Kan die man even uit?”

Het vinden van een publiek voor zo’n ongewenste boodschap is dus niet eenvoudig, wil Van Soest maar zeggen. “Er zijn eigenlijk geen scenario’s om onder die 2 graden te blijven, zonder inzet van zogeheten negatieve emissies, oftewel, CO2 uit de atmosfeer halen. Biomassa (bomen en planten) haalt koolstof uit de lucht, en als je die biomassa gebruikt voor energieopwekking kan de CO2 worden verwijderd en onder de grond worden gestopt. Dan is er een netto CO-stofzuiger. Maar we moeten tegelijkertijd wel beseffen dat die biomassa veel zoetwater vergt, en meststoffen als fosfor en stikstof, en in hoogproductieve productiebossen de biodiversiteit laag is. En daarom waarschuw ik: zorg ervoor dat zo’n scenario niet ten koste gaat van de biodiversiteit, de soortenrijkdom die door de bossen afneemt. Je drijft anders de duivel uit met Beëlzebub. We zitten meer klem dan we ons realiseren.”

Heeft u ook een Breinbreker voor een van de wetenschappers van het Groene Brein? Mail ons!

Dit is aflevering 34 van de serie Groene Breinbrekers. Elke week wordt op de website van P+ een praktijkvraag gesteld aan een van de 100 wetenschappers die aan Het Groene Brein zijn verbonden. P+ roept het bedrijfsleven op eigen vragen te mailen. Beantwoording hiervan is gratis. Over een uitvoeriger onderzoek kan altijd gepraat worden. Vraag mailen naar: editor@p-plus.nl