Flevoland moet een proefgebied worden voor een duurzamere landbouw. Dat stelt de coördinator van het initiatief ‘Regio van de Toekomst’, Jannemarie de Jonge. In het rapport dat werd opgesteld in het kader van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) worden ‘verschillende smaken landbouw’ voorgesteld, waardoor het nu nog strakke boerenland zal veranderen in een mozaïek van kleuren en beplantingen. Naast keuzes voor de landelijke omgeving telt dit rapport tal van andere voorbeelden van afwegingsprincipes, met nieuwe vondsten om Nederland verder in te richten.

De Jonge is een van de geïnterviewden in de P+ Special ‘Het boerenland straks’ die volgende week verschijnt. Daarin zegt ze: “Landbouw kan meehelpen de grote opgaven van klimaat, stad en natuur aan te pakken. Zo wordt landbouw de oplossing in plaats van het probleem.”

Het polderlandschap gaat dus verkleuren. Dat is de verwachting van een projectgroep onder leiding van landschapsarchitecten Berdie Olthof en Peter Veenstra, verantwoordelijk voor het deel ‘landelijk gebied’ van het rapport. Volgens het ontwerpteam zullen de polders veranderen van ‘een grootschalig en monotoon landbouwland naar een landschap met nieuwe mengverhoudingen’. 

Dat grote blokken landbouwgronden veranderen heeft volgens De Jonge alles te maken met de problemen waar de intensieve akkerbouw nu mee worstelt. Zo is in de Noordoostpolder de bodemdaling een probleem. De Jonge: “Het land wordt daar natter en zilter. Daar moet je dus gaan denken aan andere teelten en zilte landbouw.” 

In Flevoland loopt ook de kwaliteit van de kleibodem terug, door het gebruik van zware landbouwmachines, kunstmest en andere chemicaliën. De Jonge: “Omdat de marges steeds kleiner worden, is er de trend om intensiever en groter te gaan. Er komen dus steeds minder boeren. In mijn jeugd had iedereen nog wel een boer in de familie. Nu zien we een kloof tussen boeren en burgers; onbekend maakt onbemind. Als mensen het boerenbedrijf kennen, willen ze vaak ook wat meer voor voedsel betalen.” ”

De belangstelling bij stadsbewoners voor stadslandbouw is een andere trend die door reguliere landbouwers opgepakt kan worden. Nu al zijn er initiatieven als Hereboeren, waar een professionele boer zichzelf en zijn land aan stedelingen ‘verhuurt’, door in opdracht groenten te verbouwen. De Jonge: “In de stadslandbouwwijk Oosterwold van Almere ontstaan enorme moestuincomplexen. Ook dat is een nieuwe smaak in de landbouw. Tegelijkertijd zie je ook hoogstedelijke landbouw op daken en balkons ontstaan, of in gebouwen in de stad.”

De veranderingsprocessen vragen nog tientallen jaren tijd, realiseert De Jonge zich. “Het is hier geen China, waar Peking bepaalt wat er moet gebeuren. Je moet hier sturen op de vrijheid van de boer. Iemand die graag alleen op de tractor zit moet je niet vragen om een publiek voedselbos aan te leggen. Er zal een soort schuifspel moeten komen, een gebiedsproces van grondruil om tot een passende match tussen boer en omgeving te komen. De juiste boer op de juiste kavel. Het Rijksvastgoedbedrijf kan daar een belangrijke rol in spelen, want het bezit een-derde van de gronden in de Flevopolders.” Om de verkleuring van het landschap gefaseerd te organiseren, bedacht het team Flevoland het instrument van perceelpaspoorten die bepalen welk type boer waar in Flevoland terecht kan: 'Daarmee stuur je de ordening van het landschap van bovenaf, maar geef je ondernemers wel vrijheid in de precieze invulling van hun percelen'.

Blijft de geldkwestie. Hoe kan de boer van straks nog tot een rendabele bedrijfsvoering komen? De winstmarges blijven steeds verder teruglopen. Grote windmolens neerzetten? Die renderen goed. De Jonge in P+: “Maak de pachtprijs afhankelijk van de creatie van maatschappelijke waarde. Of verwerk meerkosten voor duurzaamheid eerlijk in de prijs van producten. Nieuwe smaken landbouw vragen ook andere regels, dus geef ruimte voor experiment. Stel heel Flevoland in als proefgebied. Landbouw kan meehelpen de grote opgaven van klimaat, stad en natuur aan te pakken. Zo wordt landbouw de oplossing in plaats van het probleem.”
 

Voor het rapport Regio van de Toekomst werd gebruik gemaakt van de kennis van de leden van de Beroepsvereniging Nederlandse Stedebouwkundigen en Planologen (BNSP) en de Nederlandse Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur (NVTL). Hun voorstellen over een kleurrijk Flevo zijn ook in een webmovie verwerkt, die op YouTube te zien is.

Meer over de Nationale Omgevingsvisie en Regio van de Toekomst