Ook het Nederlandse kabinet heeft recent belangrijke standpunten naar de Tweede Kamer gestuurd. De Grondstoffennotitie en de Afvalbrief breken met het traditionele CO₂-denken en verbreden de duurzaamheidsagenda terecht met het grondstoffendossier.

Nederland zet als voorloper op het gebied van duurzaamheid en met haar unieke positie in de mondiale logistieke keten in op grondstoffenrotondes. Er komt meer focus te liggen op het sluiten van kringlopen voor grondstoffen en hoogwaardige recycling, waar zowel het milieu als de economie baat bij heeft. Economie en ecologie worden door dit kabinet nadrukkelijk verbonden. Om de circulaire economie nog sneller een onderscheidend marktelement voor de BV Nederland te maken, heb ik nog een paar concrete voorstellen.

Het Kabinet streeft naar een recyclingpercentage van 83% per 2015. Maar de cirkel sluit pas echt als we ook afspraken maken over minimale hergebruikpercentages. Nieuwe producten moeten dan voor een substantieel deel uit gerecyclede materialen bestaan. Producenten kunnen hier in de designfase al rekening mee houden. Het is dan interessant om producten te voorzien van een grondstoffenpaspoort. Hoe is een product precies samengesteld? Hoeveel gerecycled materiaal is er gebruikt en hoeveel natuurlijke grondstoffen zijn er uit het milieu onttrokken?

Zoals de voedingswaarden op levensmiddelen staan, zo kunnen producten worden voorzien van een grondstoffenetiket. Daarmee maakt de fabrikant helder hoe hij zijn producten heeft samengesteld en hoe hij ook dit aspect van zijn ketenverantwoordelijkheid invult. De consument kan zo kiezen voor duurzaam samengestelde producten. Maar het etiket is ook nodig voor effectieve re- en upcycling. Als je weet wat erin zit, kun je het ook beter uit elkaar halen.

Ik denk ook aan een BOW-tarief voor producten, naast of misschien wel in plaats van de aloude BTW: De Bruto Onttrokken Waarde. Hoe meer natuurlijke grondstoffen uit het milieu zijn onttrokken, hoe hoger het tarief. Geen nieuw plan, overigens. Wijlen ondernemer en managementgoeroe Eckart Wintzen opperde dit jaren geleden al, maar het momentum voor invoering lijkt actueel. De BOW kan dan als stick or carrot dienen voor het hergebruikpercentage in producten.

De grondstoffendiscussie kan niet alleen nationaal worden aangevlogen, hoewel Nederland wel een belangrijke voortrekker kan zijn. Europa heeft altijd een waardevolle rol gehad in de verbinding met economie en ecologie. Naast de vorming van de interne markt om met name economische redenen, is de regelgeving rond milieu één van de verdiensten van Europa. Het internationale aspect is van wezenlijk belang om te zorgen dat het grondstoffendossier zorgvuldig en adequaat wordt opgepakt.

Europa kan ook weer een vernieuwende rol van betekenis spelen, door de bestaande, internationale overleggremia waarbinnen de klimaatonderhandelingen plaatsvinden te verbreden met de politieke discussie over grondstoffenschaarste. Zo kan de impasse rond de traditionele CO₂-discussie worden doorbroken. Recycling leidt immers tot reductie van CO₂-emissies en dus levert deze manier van werken een bijdrage aan de strijd tegen klimaatverandering. Dat maakt het ook mogelijk om de beschikbare VN Klimaatfondsen aan te spreken, waarmee noodzakelijke innovaties kunnen worden versneld.

Dat er steeds meer herwonnen grondstoffen ingezet zullen worden staat vast. Er ligt namelijk een van de sterkste economische principes aan ten grondslag: schaarste. Maar pas als het voor producenten goedkoper wordt om gerecyclede materialen in te zetten dan virgin materials, zullen de recyclaten de overhand krijgen. Aan de overheid de waardevolle taak om het financiële break even-punt voor belangrijke materiaalstromen naar voren te halen. Anders dreigt dit punt pas te worden bereikt op het moment dat de ruwe grondstof al praktisch of geheel uitgeput is.

Ruud Sondag is bestuursvoorzitter van afval- en milieuconcern Van Gansewinkel Groep.

Foto Anne Hamers