Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Groene Breinbreker
Groene Breinbreker
06 oktober 2016

Heel Gelderland over op warmtepompen

In de provincie Gelderland wordt gewerkt aan het omwisselen van alle Cv-ketels voor elektrische warmtepompen. De speurtocht is gestart naar een unieke nieuwe bestuursorganisatie die deze revolutie mogelijk kan maken.

Groene Breinbreker: Wat is de moeilijkste keuze die nu op bestuurlijk vlak moet worden gemaakt?

Namens het Groene Brein:  Thijs de la Court (1955), medewerker Klimaatverbond Nederland en algemeen secretaris van het Gelders Energieakkoord. De La Court is oud-wethouder van Lochem en opgeleid als bioloog aan de VU in Amsterdam. De la Court schakelt wetenschappers van het Groene Brein in om antwoord te vinden op de complexe vragen die ontstaan bij het formeren van een publiek-privaat bedrijf met als doel voldoende volume te creëren voor institutionele beleggers op het vlak van duurzame energieprojecten.

De la Court herkent de vraag, die hem wel vaker wordt gesteld: “Wat de moeilijkste bestuurskeuze is? Dat vroeg een gedeputeerde van de provincie Gelderland mij ook al. De vraag is blijkbaar uit het leven  gegrepen. Mijn antwoord is om gebruik te maken van de enorme hoeveelheden geld die klaarliggen bij pensioenfondsen en verzekeraars voor het verduurzamen van businesscases. Het gaat om miljarden euro’s. Geld dat nu in stranded assets in de fossiele energie vastzit en daar weg wil. Maar er is een tekort aan duurzame beleggingen met voldoende volume. Voor een pensioenfonds is een belegging van 50 miljoen euro een instapbedrag.”

De oud-wethouder van GroenLinks heeft nieuwe termen bedacht als ‘wasstraat’ en ‘opbossing’: “Voorstellen zijn er meer dan genoeg. Maar de bedragen zijn te klein en de projecten niet altijd volwassen. Daarom hebben wij op Gelders provinciaal niveau een route gemaakt om al die plannen te beoordelen. We noemen dat in de wandelgangen ‘de wasstraat’. Dat betekent dat wij voorstellen voor een structurele aanpak van de klimaatproblematiek filteren op impact op de reële markt.”

“Komt een plan geschoond uit de wasstraat, dan is het meestal nog te klein en volgt een tweede actie. Dat noemen wij opbossen, zoals een bloemenhandelaar van verschillende soorten bloemen een prachtig boeket maakt. Zo’n bundeling van plannen moet voldoende kwaliteit en grootte hebben om aan criteria van institutionele beleggers te kunnen voldoen. Dat is dus iets anders dan het oude denken, dat stelde: ‘Laat duizend bloemen bloeien’. Dat stadium zijn we voorbij. Wij gaan nu die duizend bloemen eerst selecteren en daarna bij elkaar stoppen om de bos groot genoeg te maken.”

Het gaat om een gigantische operatie: “Maar dan zijn we er nog niet, want dan komt het marktfalen in beeld. Er zijn heel veel mechanismes die projecten tegenwerken. Dat kan liggen aan de financiële structuur of aan het probleem dat veel plannen uitgaan van mooie pilots, maar nog niet in de buurt komen van opschaling daarna. Dat hebben wij nodig voor de transitie. En dan doel ik op de tienduizenden elektrische warmtepompen die wij nodig hebben om het gasnet te kunnen afsluiten, ons afscheid van de fossiele warmtevoorziening.”

Bestaande aanbieders van warmtepompen hebben nog niet het goede aanbod: “Zo’n project moet groot worden aangepakt, want het vraagt anders veel te veel analyse en begeleiding om kleinschalig uit te voeren. Nu is de stuksprijs van een elektrische warmtepomp nog te hoog. De techniek en het materiaal is kleiner, maar kost wel drie keer zoveel. Ook de bestaande warmtepompen uit Taiwan. Een ander probleem is dat Japanse pompen niet gespecificeerd zijn naar het Nederlandse klimaat, of de grootste markt in Europa, die in Scandinavië. De winters zijn veel kouder daar. Je moet dus onze markt opnieuw specificeren met aanbieders van eigen bodem, de Nefits en Remeha’s. Dat zijn echte breinbrekers, want dat het zijn allemaal kip-en-ei vragen.”

Terugkomend op onze vraag: “De bestuurlijk breinbreker is dus: hoe moeten wij op basis van deze opgave en Gelders dienstenbedrijf bouwen, een bedrijf met een publiek-private structuur? Een organisatie waar de financiers in zitten, de toeleveranciers in de keten, de woningcorporaties, de huurdersverenigingen en de overheden. Dat bedrijf moet een ontzorgend kwaliteitsaanbod doen aan alle Gelderse burgers. Het opzetten van een dergelijk bedrijf, dat vraagt ontzettend veel bestuurlijke moed. Organisaties moeten hun eigen vertrouwde territoria verlaten om van elkaar te leren.”

Er zijn wel praktijkervaringen in eigen provincie: “Het moet draaien op de inkomsten uit energiebesparing. Wij nemen als voorbeelden het woningabonnement van de stedendriehoek Zutphen, Lochem en Deventer. Ook Nijmegen neemt het initiatief. Het werkt als een langjarig abonnement op de schilder. Een energiedienstenbedrijf zorgt ervoor dat jij gaat besparen op je energie. Dat kan door isolatie. Tot het moment dat je gasketel voor de cv afgeschreven is. Dan kunnen we een warmtepomp gaan plaatsen. Om zo ver te komen gaan we wijken selecteren en bundelen: het zijn er 1602 in heel Gelderland. We weten ook waar de leidingen van het aardgasnet zijn afgeschreven. Daar kun je echt van het gas af.”

Een persoonlijke noot van De la Court: “Hoe dat dan gaat? Mijn eigen CV-ketel is over vijf jaar afgeschreven, heeft dan 15 jaar gedraaid. Ondertussen is mijn huis al geïsoleerd op basis van en vast relatie-abonnement. En dan komt over vijf jaar de installateur langs die zegt: ‘Thijs het is tijd, we gaan de warmtepomp er op zetten’. Zo kun je de maatschappelijke kosten minimaliseren, door met elkaar de planning  goed te maken, en de investeringen te doen wanneer dat met de wet- en regelgeving handig is.”

Het gaat trouwens niet alleen over warmtepompen: “Daarnaast willen we in Gelderland ook de plannen voor zonneparken bundelen voor de financiers. Ook zo kun je veel meer volume krijgen.”

De la Court inventariseert al zijn vragen: “We hebben nog de nodige breinbrekers waar we de kennis van de wetenschappers van het Groene Brein voor nodig hebben. Hoe kunnen we de Social Return on Investment (SROI) veilig stellen bijvoorbeeld? Met andere woorden: Kan ons bedrijf ook een bijdrage leveren aan de bestrijding van de werkloosheid? Hoe kunnen we zeker stellen dat de geldstromen revolverend zijn, dus terugkeren om opnieuw te worden ingezet? Hoe doe je dat? Welke bedrijfsvorm verzekert de hoogste maatschappelijke waarde? Hoe regel je de governance? Hoe stuur je dat? Kunnen we gebruik maken van financial lease? Kunnen we de opbrengsten van de verkoop van aandelen van Nuon -de Nuon-gelden inzetten als garantiestelling voor de financiers? Of de reserves van de afvalbedrijven? We moeten nu al heel duidelijk maken wat we allemaal nog niet weten.”

Dit is aflevering 39 van de serie Groene Breinbrekers. Elke week wordt op de website van P+ een praktijkvraag gesteld aan een van de 100 wetenschappers die aan het Groene Brein zijn verbonden. P+ roept het bedrijfsleven op eigen vragen te mailen. Beantwoording hiervan is gratis. Over een uitvoeriger onderzoek kan altijd gepraat worden. Vraag mailen naar: editor@p-plus.nl