Dat was even schrikken. Uit het niets kwamen twee onderzoekers tevoorschijn. Ze begonnen brutaal aan een grote schoonmaak en hielden slechts tien bruikbare keurmerken over. Hun doel: wegwijs worden in de grote hoeveelheid certificaten die bedrijven krijgen aangeboden om zich duurzaam te mogen noemen.

Dit artikel is een update op 20 mei 2014 en vervangt het oorspronkelijke stuk.

De keurmerkwouden groeien hard door. Consumenten zijn al een tijdje de weg kwijt en zien door de bomen het bos niet meer. Het gros van de consumenten weet niet onder woorden te brengen wat er precies schuilt achter het label op de koffie van Max Havelaar, van Utz Certified, van Peeze of van Starbucks. Om deze groep te helpen bracht Milieu Centraal dit voorjaar een app uit, om zo duurzame consumenten met een smartphone in de winkel behulpzaam te zijn.

Voor ondernemers die hun duurzame bedrijfsvoering willen certificeren, begint dit probleem ook te spelen. Reinier de Nooij van Optimal Planet en Judy van der Lijke-van Veen van The Sustainability Company onderzochten samen met Elisa Kruiper het huidige aanbod van keurmerken en certificaten. Ze achten er maar tien goed genoeg als generiek duurzaam keurmerk of certificaat.

De volgende systemen zijn door de onderzoekers niet geselecteerd als zijnde bruikbaar voor het maken van harde duurzaamheidsclaims, of zijnde certificeerbaar. Met ook maar meteen de reden erbij. Schrik niet: er zitten hele grote namen bij. Onaantastbaar geachte labels. In alfabetische volgorde.

+ AA1000: geen eisenstellende norm

+ B corp: controle met steekproef

+ Gold Standard: geen transparante puntentelling

+ IMA MVO Norm: geen transparante puntentelling

+ ISO 26000: geen eisenstellende norm

+ Keurmerk NL MVO: geen transparante puntentelling

+ MKB Keurmerk: geen controle

+ MVO Bedrijvenregister: geen controle

+ The White Label: controle via een steekproef

+ WFTO: controle op afstand

+ MVO Groeikeurmerk: geen transparante puntentelling 

Wat blijft er dan wel over?

De tien generieke keurmerken en hun aandachtsvelden die wel op de zeef van de onderzoekers bleven liggen:

+ Business Social Compliance Initiative: verbetering arbeidsomstandigheden in de keten

+ CO2 Prestatieladder: reductie energiegebruik en CO2-management

+ Cradle to Cradle: innovatie en circulaire economie

+ ISO 14001: milieu-managementsysteem

+ ISO 9001: kwaliteitsmanagementsysteem

+ Milieubarometer certificaat: reductie milieubelasting

+ MVO Prestatieladder: MVO-managementsysteem

+ MVO Wijzer: algemene MVO norm

+ OHSAS 18001: arbeidsrisico / veiligheid

+ SA8000: arbeidsrechten

Na tal van reacties op de eerste versie van hun onderzoek op de website van P+, zeggen ze nu over twee grote namen die niet zijn geselecteerd: "In de praktijk wordt ISO 26000 en het certificaat van de World Fair Trade Organization veel ingezet. Het feit dat beiden niet zijn geselecteerd, wil niet zeggen dat deze niet waardevol kunnen zijn bij het stimuleren en ondersteunen van duurzaam ondernemen in organisaties. Ze bieden in onze ogen echter te weinig garantie om duurzaamheidsclaims te onderbouwen."

De Nooij en Van der Lijke over het MKB Keurmerk en het MVO Bedrijvenregister: “Deze labels zijn zo laagdrempelig dat er sprake kan zijn van greenwashing.”

De onderzoekers vonden in hun allereerste opzet ook een aantal bruikbare keurmerken geschikt voor bedrijfstakken en branches. We noemen er enkele.

+ Barometers: duurzame inkoop en bedrijfsvoering

+ Blauwe vlag: milieuonderscheiding stranden + jachthavens

+ Green Globe: toeristenindustrie

+ Green Key: horeca en hotelwezen

+ Groen label Kas: glastuinbouw

+ Transport +& Logistiek: toetsing managementsysteem

+ Maatlatten: verduurzamen aquacultuur + dierenwelzijn

+ Travelife: toeristische sector

+ Dakmerk: dakbedekking

Het is een steen in de vijver, dit voortschrijdende onderzoek. De Nooij en Van der Lijke realiseren zich dat: “Wij weten waar we aan zijn begonnen: er zit gedegen onderzoek onder. We gebruikten voor de selectie wetenschappelijke methoden. We zijn ermee begonnen omdat een vergelijkend onderzoek naar keurmerken en certificaten voor bedrijven ontbreekt. We hebben ons uiterste best gedaan om een goed en objectief oordeel te vellen, ook al is het wat ons betreft geen definitief eindoordeel. We willen hierover graag met bedrijven en organisaties in discussie.”

Reinier de Nooij en Judy van der Lijke-van Veen werken beiden sinds zes jaar als onafhankelijk duurzaamheidsadviseur bij diverse organisaties. Reinier is gepromoveerd in Milieukunde en gespecialiseerd in workshops en toolontwikkeling voor duurzaamheid. Judy is bedrijfskundig econoom met postdoctorale aanvulling op het gebied van duurzaamheid. Zij is gespecialiseerd in implementatie van MVO en duurzaamheidsverslagen.

De PDF waarin de onderzoekers hun rangschikking toelichten is ook beschikbaar: zie de linkerkolom, onderaan.