Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Ooievaar Blijdorp
Ooievaar Blijdorp
19 juni 2021

De natuur doet niet aan maximalisatie

Biomimicry kennen we: productverbetering door heel goed naar de natuur te kijken. Een zwembroek met vezels die lijken op de huid van een haai, bijvoorbeeld. Dat zwemt sneller. Maar een compleet bedrijf organiseren zoals de natuur dat doet, vraagt wel wat meer. Bowine Wijffels schrok niet terug voor de complexiteit van ecosystemen en gaf in eigen beheer een boekje uit onder de titel ‘Weer floreren’. Want: ‘Ons leven vraagt om ecologische levenskunst en ons werk vraagt om ecologisch vakmanschap’. 

De specialiste in circulair economisch denken waarschuwt meteen in de inleiding al: ‘Leren van de natuur moet geen copy/paste worden’. Maar ze belooft tegelijkertijd: ‘Aan de natuur kunnen we een nieuw systemisch perspectief ontlenen, met de focus op verbinding (en vertrouwen)’. 

Wijffels werkt daarop tien voorbeelden uit, waarin ze principes uit de natuur vertaalt naar de vraag: hoe organiseren bedrijven en andere organisaties zich op een natuurlijke wijze?

Je moet de dieren natuurlijk wel een beetje kennen. Als het over leiderschap gaat, corrigeert Wijffels meteen het Bokito-gedrag van grote apen. “We associëren het gedrag van de zilverrug vaak met dominantie en ego gedrag. Wie dit dier nader bestudeert, zal merken dat dit beeld niet klopt. De leider stelt zich in de meeste situaties juist dienstbaar op. Als de groep op een weg stuit en moet oversteken, dan blijft hij beschermend midden op de weg staan tot iedereen overgestoken is’. 

Veel interessanter is nog dat dieren en insecten onderling taken verdelen die in dienst staan van het grotere geheel. ‘Goed leiderschap zorgt voor het in de kracht zetten van de mensen, oog hebben voor de verschillen, werken met de talenten uit de groep. Waar ben je goed in? Het is vaak iets dat jij niet bijzonder vindt en al van nature doet. Je hebt misschien wel het gevoel dat iedereen dat kan. Voor de een is het met een technische blik ergens naar kijken, voor de ander is dat zorgzaamheid en aandacht hebben voor de ander. De een is heel goed in analyseren terwijl de ander juist een erg praktische inslag heeft. Dit kun je ook toepassen op organisaties’.

Wijffels pakt vele bekende situaties die in organisaties voorkomen en vindt daar steeds oplossingen uit de natuur bij. Een overheidsdienst die commercieel moet gaan werken. Een productiebedrijf met een sterk wisselende leiding. Kijk eens hoe zebra’s en gnoes met elkaar samenwerken, zowel op het gebied van voedsel als veiligheid. Bij een aanval zullen de gnoes op kop gaan met hun hoorns, terwijl de zebra’s in de achterlinie geduchte trappen met hun hoeven uitdelen. De gnoes eten het lange gras, de zebra’s vervolgens de korte stengels. Bestudeer dat eerst eens en vraag je daarna af waar al die managers op vastlopen. Zijn er misschien sterke concurrerende teams binnen het bedrijf?

Mooi hoe Wijffels een bepaalde diersoort associeert met een organisatie. De decentrale kracht van zorginstelling Buurtzorg doet haar aan de stokstaartjes denken, waar altijd wel enkele dieren op de uitkijk staan, die een heel scala aan alarmroepen kennen. Het alarm voor een slang is anders dan dat voor een leeuw. Vernieuwing van organisaties ziet ze vaak aan de randen van natuurgebieden ontstaan, zoals nieuwe soorten zich ook vestigen in overgangsgebieden van water naar land in het Peelgebied of de Brabantse Vennen.

Wijffels waarschuwt ook: ‘In de natuur is “maximaal” een gevaarlijke strategie’. Een appelboom zal zich in een droog en heet jaar inhouden en minder vruchten geven, ter voorkoming van uitputting. Ecosystemen zijn veerkrachtig en kunnen tegen een stootje wanneer in het systeem niet is gemaximaliseerd en er voldoende reserves zijn. Helaas trekken wij hier met ons streven naar winstmaximalistie geen lessen uit.

Nog zo’n bijzonder boekje dat ontstond in de lockdown en uitnodigt voor gesprek. Pak een eigen organisatieprobleem en bedenk: waar komt dit in de natuur voor? Wat zijn de oplossingen die gevonden zijn? Zijn die toepasbaar? Bowine Wijffels werkt vast graag mee aan zo’n zoektocht. Ze organiseert workshops.

Het zal mij benieuwen of wij net ons net zo goed aan de natuurwetten kunnen aanpassen als die ooievaar die zich aan onze wereld en met uitzicht over diergaarde Blijdorp een nest bouwde op de bovenleiding van de spoorweg.

Haar boekje is voor 19,95 euro (1 exemplaar) te bestellen via email: b.wijffels@nature-wise.nl

Website Nature-wise over ‘Weer floreren’.