Aan de deelnemerslijst te zien leek de duurzaamheidstop bijna een onderonsje van bestuurders en adviseurs. Relatief weinig ondernemers en NGO's. Foeke de Jong maakte er meteen een punt van. Hij vertelde over de ervaringen met Skewiel-Trynwälden."Duurzaamheid staat of valt met de sociale structuur", vertelde hij ruim 250 aanwezigen in de grote zaal. "Een kenmerk daarvan is het zelfredzaam vermogen van de gemeenschap. Dat is niet zo ingewikkeld. Vooral veel communiceren, vervolgens leren en pas dan organiseren. Bestuurlijk gaat het net andersom. Waar we naar toe moeten, is zelfsturing en integrale dienstverlening. Hoe meer bureaucratie, des te minder het inzicht wordt." Met de successen van Skewiel-Trynwälden in de hand, pleitte De Jong daarom voor de langzame aanpak, in het Fries 'op syn alf en tritichst' (genoemd naar de elf steden en dertig grietenijen, de vroegere gemeenten). "Sturing op de lange termijn - tien tot twintig jaar - blijkt gewoon te werken." Voor energiecoördinator Bouwe de Boer is de tijd nu rijp voor een omslag in het denken. "Mag ik een voorspelling voor 2020 doen? Friesland heeft vier bedrijven voor zonneboten, een biogasinstallatie uit afval voor al het openbaar vervoer, vijf energieneutrale wijken en tienduizend auto's die op duurzame brandstoffen rijden. Maar", besloot hij, "dan moet iedereen nu wel meedoen om een schoon Friesland tot toeristische trekker te maken." Volgens een schorre Eckhart Wintzen, laatste spreker in de grote zaal, dromen we de verkeerde droom. "Zijn we rijk? Wordt wakker! Kijk naar 'an unconvenient truth' van Al Gore. Water, energie, voedsel: allen staan onder druk. India had eens drie oogsten per jaar. Nu maar één." En zo somberde de groene miljonair nog even door. Totdat z'n oplossing kwam: "bijna negentig procent van al onze energie besteden we aan comfort. Het kan anders. Bijvoorbeeld door breedband internet zodat video conferencing mogelijk is. Dan hoeven we minder te rijden. En hebben we net zoveel plezier." P+ webtips:duurzaamheidstop Fryslän sociale duurzaamheid Noord-Friesland