Halverwege 2008 waren er 19,9 miljoen mobieltjes in Nederland. Het netwerk dat hiervoor nodig is, is in handen van drie bedrijven: KPN, T-Mobile en Vodafone. Daarnaast zijn er meer dan 50 virtuele netwerkbedrijven, die gebruik maken van het echte. De grootste onder hen is Tele2, met een marktaandeel van circa 2 procent.

Afval ontstaat voornamelijk doordat telefoonaanbieders ‘gratis’ mobieltjes koppelen aan de (verlenging) van abonnementen. KPN, Vodafone en T-Mobile bieden weliswaar de mogelijkheid het oude mobieltje in te leveren, maar de recyclingcijfers zijn extreem laag. Tele2 zamelt helemaal geen mobieltjes in. Volgens SOMO zou het bedrijf dit kunnen doen door klanten de mogelijkheid te bieden hun gsm per post op te sturen.

Volgens SOMO-onderzoeker Mariëtte van Huijstee legt de permanente vernieuwing van mobieltjes “een grote druk op de vraag naar natuurlijke grondstoffen en kostbare metalen uit omstreden mijnbouw en doet de berg met milieuonvriendelijke e-waste toenemen.” Volgens haar kunnen aanbieders recycling veel actiever promoten, net als het gebruik van het SIM-only abonnementen, waarbij alleen de kaart in het mobieltje wordt vervangen en de consument gunstiger bel- en sms-voorwaarden krijgt.

Mobieltjes die wel worden ingenomen worden verkocht aan het bedrijf Regenersis en worden hier gerecycled of vinden hun weg naar ontwikkelingslanden voor hergebruik. Dat heeft een keerzijde: als de mobieltjes hebben afgedaan ontbreekt bijna altijd een goed systeem voor recycling. In veel ontwikkelingslanden wordt elektronisch afval verwerkt door arbeiders die geen bescherming genieten. Regenersis zegt recent recyclingprogramma’s in ontwikkelingslanden opgezet te hebben.

T-Mobile, Vodafone en KPN stellen eisen aan de productieomstandigheden waaronder de mobiele telefoons worden geproduceerd (1 op de 2 mobieltjes komt uit China). Het gaat om arbeidsomstandigheden en milieu. Maar volgens SOMO doen de bedrijven te weinig aan de implementatie van dit beleid. Geen van de drie maakt gebruik van onafhankelijke partijen om hun toeleveranciers te controleren en monitoren. Ze zijn pas net begonnen hiervoor criteria te ontwikkelen. Uit het MVO-rapport van 2008 blijkt dat Vodafone dat jaar slechts 18 toeleveranciers heeft beoordeeld, waaruit 166 aanbevelingen rolden. T-Mobile onderwierp 3 toeleveranciers aan een beoordeling. Ter vergelijking: een bedrijf als Philips liet in 2008 maar liefst 277 toeleveranciers beoordelen en Apple 83. Tele2 stelt helemaal geen eisen, afgezien van een verbod op discriminatie in hun gedragscode voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

P+ webtip: SOMO over mobieltjes