De oliewinning in de Nigerdelta duurt al meer dan vijftig jaar en heeft de plaatselijke bevolking volgens Amnesty alleen maar armoede, geweld, corruptie en vervuiling opgeleverd. In een rapport dat Amnesty in juni 2009 uitbracht, bleek dat er te weinig wordt gedaan door oliebedrijven om olielekkages en andere vervuiling te voorkomen. De Nigeriaanse overheid controleert niet of nauwelijks de olie- en gassector. De veroorzaakte milieuschade wordt onvoldoende hersteld. En de slachtoffers krijgen zelden of te weinig compensatie voor de schade aan leefomgeving, gezondheid of inkomen.

Sinds 1999 praat Amnesty met Shell, maar dat loopt op niks uit, stelt Marleen van Ruijven, coördinator mensenrechten en bedrijfsleven van Amnesty Nederland in het blad Wordt Vervolgd. “Soms lijkt het of het voor Shell een doel op zich is om met ons een relatie te onderhouden. Ze willen door blijven praten over de situatie in de Nigerdelta maar doen geen enkele toezegging als het om onze aanbevelingen gaat. We worden aan het lijntje gehouden, lijkt het. We hebben te lang te veel gepraat zonder concrete resultaten.”

Volgens Shell is meer dan 85 procent van de olielekkages het gevolg van criminele aanslagen of vandalisme. Op die manier zou de plaatselijke bevolking willen afdwingen dat een veel groter deel van de olie-inkomsten die nu in de staatskas vloeien aan haar ten goede komt. Maar Amnesty is niet overtuigd van dat hoge percentage als oorzaak van de vervuiling. Van Ruijven vindt het “schofferend zoals ons onderzoek wordt weggewuifd. Mijn hemel, we studeren al tien jaar op de situatie in de Nigerdelta.”

Acht jaar geleden besloot Amnesty zich niet langer louter te concentreren op de “klassieke” mensenrechten van gewetensgevangenen, maar ook op economische, sociale en culturele rechten. Die verbreding maakt dit soort acties mogelijk. Scheidend secretaris-generaal Irene Khan ziet ook armoedebestrijding als een van de kernactiviteiten van Amnesty voor de komende tien jaar.

Op 3 december begon in Den Haag een rechtszaak van vier Nigeriaanse slachtoffers van Shell-olielekkages en Milieudefensie tegen Shell. Inhoudelijk is de zaak nog niet aan de orde geweest: eerst moet de rechter uitmaken of een Nederlands bedrijf zich voor een Nederlandse rechter kan verantwoorden voor schade die een dochteronderneming in het buitenland heeft aangericht. Eind december wordt de uitspraak van de rechter verwacht. Daarna komt eventueel aan de orde of moederbedrijf Shell aansprakelijk is voor de vervuiling in Nigeria.

P+ webtip: Amnesty