Van Luijk was de eerste hoogleraar bedrijfsethiek. Zelfs van heel Europa. Studenten aan de businessschool Nyenrode te Breukelen kregen in de jaren tachtig de primeur toen de voormalig Jezuïet aantrad om hen de kunst van het ethisch ondernemen bij te brengen. Niet bepaald een hot item in die dagen. ”Een student legde uit dat zijn belangrijkste doel was zo snel mogelijk de studie af te maken en dan de deur door, naar het bedrijfsleven. Maar wat staat er dan achter die deur, was de vraag? “Een BMW 190”, was het antwoord. Zo’n sfeer dus. En daar kwam ik aanzetten met mijn ethische beschouwingen.”

Een hele opgave dus voor een man die een belangrijk deel van zijn leven had gestudeerd op levensvraagstukken en spirituele zaken, alles wist van theologie, filosofie, psychologie en sociologie maar nooit zelf had ondervonden wat het betekent om de baas van een toko te zijn, verantwoordelijk te zijn. Toch kreeg hij geen ordeproblemen op Nyenrode, want ze vonden het nog boeiend ook, zijn geworstel met de dilemma’s die het sturen ondernemingen met zich meebrengt.

Toen hij aantrad als hoogleraar moest hij zelf ook op verkenning uit. Het werkgebied was nieuw en zo uitgebreid dat er in die eerste jaren geen horizon te bekennen viel. “In het begin lagen zaken als milieu en personeel gevoelig. Maar het meest precair was de financiële sfeer. Ethici bleven daar lang bij uit de buurt omdat het een vrij technisch veld is. Experts als accountants en actuarissen hebben sowieso de neiging om te zeggen: “Alles is bij ons bij wet en afspraak goed geregeld. Wij hebben onze vaktechniek. Daar hebben wij helemaal geen ethiek bij nodig”. Dat was een barrière waar ik overheen moest. Het is winst dat het ethisch besef ook in het financiële veld zijn weg heeft gevonden.”


Jaren geleden stond hij aan de wieg van het European Business Ethics Network. “We werden bijgestaan door een groepje adviseurs, oudere ondernemers. Daar was een oudere Italiaan bij die steeds dezelfde, bevreemdende vraag stelde: ‘Wat verkoop je, wat is je product?’ Hij bedoelde, zagen wij later: je moet wel wat te bieden hebben, alleen met ethische theorieën kom je er niet. Codes opstellen is prachtig, maar je moet wel zorgen dat ze werken. Dat er iets tastbaars uit komt. Zodat de gebruikers denken, voelen: er is een andere wind aan het waaien, ik word op een andere manier beoordeeld.”

Over MVO Nederland, toen nog in oprichting: “Een goede stap is de oprichting van het Kenniscentrum MVO geweest. Daar kunnen we nu verder mee. Het was een erfenis van staatssecretaris Gerrit Ybema, maar die lijn is doorgezet. In november presenteert het instituut zich officieel. Wat zijn de eigen mogelijkheden van bedrijven, bedrijfstakken en beroepsgroepen? Wanneer we dat in kaart brengen, zijn we een niveau concreter.”

Hij oogde in 2004 al breekbaar, ook al liep hij nog dwars Europa door. Hij liet ook toen al blijken dat hij  er met de jaren niet bepaald milder op was geworden. Waren dat de echo’s van de slagen die hij als oud-bokskampioen vlieggewicht in Tilburg uitdeelde? “Ik kijk met scepsis naar dat wat je van het bedrijfsleven kunt verwachten. De jongere generatie deelt die scepsis niet. En dat is maar beter ook.”P+ webtip: P+ Bio over Van Luijk