Het geheim van de tuinbox is EM, dat staat voor Effectieve Micro-organismen. Het is het eindproduct van jarenlang onderzoek van de Japanse professor Teruo Higa. Begin jaren tachtig ontdekte de Japanner dat goede bacteriën kunnen worden geactiveerd door het toedienen van EM, een mengsel van melkzuurbacteriën, schimmels en gisten. EM doet de goede bacteriën opleven en onderdrukt daardoor de schadelijke bacteriën.
Niet alleen in de land- en tuinbouw blijkt het product succes te hebben, ook in de veeteelt, in het bosbeheer en de visserij werpt het zijn vruchten af. Het steeds populairder wordende product wordt inmiddels al in 120 landen toegepast. Ook bij het omzetten van GFT-afval in waardevol organisch materiaal wordt EM ingezet. En daar komt bokashi om de hoek kijken. Het woord is Japans voor "goed gefermenteerd organisch materiaal".
In Nederland wordt het product geleverd door EM Agriton B.V., een bedrijf dat sinds zijn oprichting in 1992 bodemverbeterende producten aan de agrarische sector levert en sinds 1996 werkt met EM. Het particuliere concept daarvan (zoals de Bokashi Tuinbox) probeert Agriton sinds 2006 aan de man te brengen.
Met twee emmers, twee kilo Bokashi-starter en een handleiding kan de doe-het-zelver een eind vooruit. Het goedje ontstaat door GFT-afval samen te voegen met Bokashi-starter, een mengsel van tarwe-zemelen met EM. Dit gebeurt in een luchtdichte emmer, legt Rinie Pen van Agriton uit, zodat een fermentatieproces op gang kan komen. Het proces lijkt in geen enkel opzicht op dat wat er op de composthoop plaatsvindt: "In tegenstelling tot het rottingsproces in de compost fermenteert bokashi. Het komt dus tot stand zonder zuurstof. Daardoor blijven in bokashi de voedingsstoffen behouden en voegen de micro-organismen vitaminen en anti-oxidanten toe."De emmer kan gewoon in de keuken blijven staan, aangezien het afval door het fermentatieproces niet gaat stinken. Na ongeveer twee weken zit de emmer vol en kan het gebruikt worden in de tuin. De tweede emmer kan dan alvast weer worden gevuld.
Je moet er wel zin in hebben: het afval dat in de emmer verdwijnt mag niet langer zijn dan zes centimeter en moet vaak eerst in stukken gesneden worden. Na iedere laag GFT moet een laag Bokashi-starter worden aangebracht en aangestampt worden. Ondertussen moet de emmer via een kraantje worden afgetapt: tijdens het fermenteren komt sap vrij dat niet goed is voor de werking ervan. Na een behoorlijke verdunning (een deel bokashi-sap op honderd delen water) kan de vloeistof dienen als plantenvoeding.
Uit de proeven die Agriton onder agrarische bedrijven, hoveniers en gemeenten heeft uitgevoerd met het Japanse produkt, zijn volgens Pen vooral positieve conclusies te trekken: "Bokashi helpt de CO2 uitstoot te verminderen, het onderdrukt de stank van GFT-afval, het levert een kostenbesparing in het composteringsproces op en zou wel eens een goede vervanger van kunstmest kunnen zijn."
Toch wordt het product nog nauwelijks gebruikt in de composterende industrie. Hoveniers, overheden en boeren zijn verdeeld enthousiast: "Ze geven toe dat het werkt, maar ze zitten vast aan strenge regelgeving." Een nieuw systeem invoeren kost tijd, zeker in het geval van bokashi: "Hoe groter het bedrijf, hoe meer afval en hoe meer tijd het fermentatieproces nodig heeft. Dat kan in het geval van een grote hovenier zes tot acht weken duren."
Tijdens een proef bij een aardappelteler in Noord-Holland waren de betrokkenen enthousiast, maar maakte men zich wel zorgen om de eventuele ziektekiemen die in de GFT-bokashi zouden kunnen achterblijven.
Het project dat Agriton in 2008 uitvoerde bij honderd bewoners van Deventer (na zonder succes 165 gemeenten te hebben aangeschreven) verliep eveneens succesvol: "Het was even wennen in het begin maar toen mensen het eenmaal doorhadden, waren ze heel enthousiast. Er waren er bij die zelfs boos waren toen het project stopte." Een vervolg op de proef bleef overigens uit. De gemeente Deventer besloot een contract aan te gaan met een bedrijf dat Diftar-containers neerzette. Tot grote teleurstelling van Agriton.
"Ik dacht dat we dat varkentje wel even zouden wassen", zegt Pen, "maar we vragen blijkbaar nogal wat van de mensen." Toch ziet ze langzaam verandering ontstaan: "Ik schat dat er nu ongeveer 7000 agrariërs zijn die werken met EM. De Bokashi keukenemmer en de tuinbox zijn nu op een kleine veertig adressen verkrijgbaar. Dat aantal kan alleen maar groter worden."
Bij de webwinkel eco-logisch kost een set 39,95 euro.
P+ webtip: Bokashi bij eco-logisch