Landelijke politici zijn uit, lokale politici zijn de winnaars. Dat bewijst wethouder Alexandra van Huffelen van Rotterdam. Zij is de hoogste binnenkomer in de Duurzame 100 van Trouw. Van niets op de 12e plaats. Waar heeft ze dat aan verdiend?

P+ portretteerde Alexandra van Huffelen eerder dit jaar, op het groendak van het Groothandelsgebouw in Rotterdam. In een speciale uitgave van BouwTrends vertelde ze dat het verduurzamen van haar stad mensenlevens kan redden. Een groene stad is 's zomers veel minder heet.

Donderdags reis je nog samen met een handelsmissie door Vietnam, in het gevolg van de Prins van Oranje, prinses Máxima en een stel staatssecretarissen, vrijdags sta je in de felle wind op het groene dak van het Groothandelsgebouw in Rotterdam, met uitzicht op de bouwput rond het Centraal Station, uitleg te geven over het nut daar van. Een gewone sterveling wordt misschien al draaierig van het idee, voor de Rotterdamse wethouder Alexandra van Huffelen (D66) is dit de normaalste zaak van de wereld. Bovendien hebben deze op het oog zeer uiteenlopende activiteiten verrassend veel met elkaar te maken. In Vietnam ondertekende Van Huffelen een Memorandum of Understanding met Vietnam dat een intensieve samenwerking beoogt tussen de twee deltasteden Rotterdam en Ho Chi Minhstad rond klimaat- en watervraagstukken. Van Huffelen: “Vietnam is ontzettend bang voor klimaatverandering en de zeespiegelstijging. Ho Chi Minhstad ligt in de delta van de Mekong-rivier en heeft al te kampen met overstromingsproblemen. Er wordt nog steeds gebouwd in de bedding van de rivier. Rotterdam heeft met haar klimaatadaptatieprogramma Rotterdam Climate Proof hier oplossingen voor bedacht. Daarnaast heeft Rotterdam met de aanleg van de Tweede Maasvlakte ruime ervaring met het verplaatsen van activiteiten richting zee en het herontwikkelen van binnenstedelijke havengebieden. We gaan onze kennis en ervaring delen met Ho Chi Minhstad.”

 

Ook Rotterdam kent waterproblemen. Na zeer hevige stortbuien, die dankzij klimaatverandering vaker voorkomen (statistisch eens per jaar), kunnen de riolen de waterafvoer niet aan. De putdeksels worden met kracht weg geduwd en de straten stromen onder met vuil rioolwater. Hetzelfde geldt voor de singels, die te weinig water kunnen bergen in tijden van nood. Om dit periodieke waterballet aan te pakken, werkt Rotterdam aan de riolering en de singels. Zo kreeg de singel aan de Tjalklaan een natuurlijke inrichting, met glooiende, begroeide oevers en een grotere waterbergingscapaciteit. En ook het Zuiderpark is aangepakt met het oog op waterberging. In het park zijn de singels verbreed en uitgediept en nieuwe gegraven. In totaal is ruim 30 hectare aan watergangen en vijvers toegevoegd.
Nieuw in de benadering van de problematiek zijn waterpleinen en groene daken. Een waterplein is een plein dat als een kom is gebouwd en voor 90 procent van de tijd droog staat. Bij harde regenval fungeert het tijdelijk als een soort vijver. Er zijn al ettelijke waterpleinen gerealiseerd. Vegetatiedaken vormen misschien wel het verrassendste onderdeel van de wateraanpak. Een paar jaar geleden werden ze opgenomen in het Waterplan 2, dat Rotterdam samen met de waterschappen heeft opgesteld. Volgens het Waterplan is er binnen de Ruit van Rotterdam “een enorm potentieel aan daken aanwezig dat geschikt is voor de aanleg van een extensief sedumdak, namelijk: 4.623.000 m2!” Hoe meer groene daken een stad heeft, hoe meer water ze kunnen vasthouden en hoe minder water er linea recta naar de overbelaste riolering stroomt. Een vierkante meter sedumdak is in staat rond de 20 liter water vast te houden. Tel uit je winst!

Naast waterberging zijn er meer redenen om groene daken te stimuleren, zegt Van Huffelen. Een groen dak ziet er bijvoorbeeld fraaier uit dan een kiezeldak of een dakdekking met bitumen. “We hebben veel hoge gebouwen in de stad. Van daaruit kijk je op de daken van andere gebouwen, en dat ziet er saai uit.” Rotterdammers staan “heel positief” ten opzichte van groende daken. “Uit elk onderzoek blijkt dat Rotterdammers groen in de stad heel belangrijk vinden. Rotterdam is momenteel de tweede groene stad van Nederland, maar dat groen ligt geconcentreerd, zoals in het Kralingse Bos. We willen de stad graag verder vergroenen en het zichtbaar maken. Groene daken en groene gevels kunnen daarin een belangrijke rol spelen.” Groene daken zijn ook goed om gebouwen te isoleren. In de zomer is minder koeling nodig, in de winter hoeft minder te worden gestookt. “En er is nóg iets moois”, zegt Van Huffelen: “groene daken kunnen hitte opvangen. Door dichte bebouwing, het energieverbruik van airco’s en de grote autodichtheid hebben steden in de zomer last van hittestress. In de zomer kan het in steden wel zes graden warmer zijn dan in het gebied er om heen. Daar komen allerlei gezondheidsproblemen uit voort.” Van Huffelen geeft grif toe dat de gunstige effecten van groene daken moeilijk meetbaar en kwantificeerbaar zijn. “Je zou dat kunnen doen, maar het levert niet direct getallen op waar je zwaar van onder de indruk raakt. Daar is meer voor nodig. We willen een flinke eerste stap zetten, maar er is de komende jaren echt veel meer nodig om te zorgen dat groene daken een substantiële bijdrage gaan leveren aan het terugdringen van fijn stof en CO2 en zorgen voor waterberging.”

Momenteel ligt er naar schatting 50 duizend vierkante meter aan groene daken in Rotterdam, en de doelstelling is 100 duizend vierkante meter aan het einde van dit jaar. “Hoe meer hoe beter”, zegt Van Huffelen. Het grootste project in Rotterdam is momenteel het gemeentearchief, met 2400 vierkante meter. Rotterdam beloont eigenaren die een groen dak laten aanleggen met een subsidie van 30 euro per vierkante meter. Een vegetatiedak aanleggen kan al vanaf 45 euro, dus de subsidie is substantieel. “De subsidie is echt bedoelt als trigger. We hopen dat mensen niet alleen een groen dak aanleggen vanwege de subsidie.” De regeling zou eigenlijk in 2012 stoppen, “maar voorlopig zijn we van plan het aanleggen van groene daken langer te stimuleren.” Mede dankzij de subsidieregeling “is het onwijs hard gegaan”. Er zijn al behoorlijk wat groene daken aangelegd op gemeentelijke gebouwen, projectontwikkelaars en woningcorporaties volgen, en ook particulieren beginnen ermee te experimenteren. “Veel mensen vinden het een prettige manier om hun huis beter te isoleren.” De belangstelling is zo groot, dat het dak van Engels op het Groothandelsgebouw nu voor het tweede jaar tussen mei en oktober iedere eerste zondag van de maand verandert in een voorlichtingscentrum over groene daken.

Van Huffelen is niet alleen gecharmeerd van groene daken, ook groene gevels (verticale tuinen) kunnen haar bekoren. “In het buitenland zie je wel eens van die enorme tuinen langs de gevels van wolkenkrabbers. Dat ziet er heel gaaf uit.” Ook Rotterdam heeft bij een aantal parkeergarages hangtuinen gerealiseerd. Parkeergarage Westblaak heeft met 5 duizend vierkante meter de grootste groene gevel van Europa. Aan de gevel van Mothership, een ontwerpbureau in de Delftsestraat, hangt een kunstzinnige mostuin. Zelf heeft de wethouder geen groen dak. “Nee helaas niet: ik woon in een appartementengebouw, zonder eigen dak. Ik heb het net gekocht en ga zeker met de vereniging van eigenaren overleggen om te kijken wat we kunnen doen.”

Als het aan Van Huffelen ligt, zal het in Rotterdam niet blijven bij groene daken alleen. Stadslandbouw staat hoog op haar lijstje: daken met eetbare gewassen. “Dat spreekt me geweldig aan.” Rotterdam telt al veel initiatieven van stadslandbouw, die vaak worden gecombineerd met een sociale activiteit. Soms wil de buurt een gezamenlijke activiteit opzetten, of worden er tuinen aangelegd om kinderen te laten zien dat aardappels uit de grond komen in plaats van uit een plastic zak. “Maar je zou ook groenten kunnen verbouwen voor mensen die minder geld hebben om verse groenten te kopen. Zo wil ook de Voedselbank op het terrein vlakbij hun loodsen waar ze hun spullen verzamelen zo’n tuin gaan aanleggen. Dat is echt fantastisch.” De primeur van een stadslandbouwdák is voor het Schieblock, een gebouw in het centrum van de stad dat op de nominatie staat om over een jaar of vijf gesloopt te worden.

Maar wat stelt het uiteindelijk nou voor? Is Rotterdam niet bezig een ‘linkse hobby’ te botvieren? “Dat denk ik niet”, zegt Van Huffelen. “’Groen’ en ‘gezond’ zijn dat stadium allang ontgroeid. Wat het voorstelt is dat gezond eten en leven de belangrijkste dingen zijn die veel Rotterdammers niet doen. Rotterdammers gaan gemiddeld zo’n anderhalf jaar eerder dood dan andere Nederlanders. Dat komt deels door de matige luchtkwaliteit, maar dat verklaart hooguit 10 tot 15 procent dat sterftecijfer. Weinig bewegen en ongezond eten zijn veel belangrijkere factoren.”

Tekst Han van de Wiel, fotografie Mischa Keijser