Alle fossiele subsidies op een rij
Geen belastingvrije kerosine meer voor de luchtvaart. En ook geen gas zonder btw meer voor de glastuinbouw. Diesel voor automobilisten en vervoerders even duur als benzine. Dat zijn maatregelen om een einde te maken aan de fossiele ‘subsidies’ in Nederland.
Verstrekt de Nederlandse Staat voor 37,5 miljard aan fossiele subsidies, zoals SOMO berekende? Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) kiest deze week voor een andere rekenmethode en komt uit op 13,7 miljard euro. Dat is een veel lager bedrag, maar toch nog steeds aanzienlijk.
Het PBL levert in de eigen studie ‘Afschaffen fossiele energiesubsidies: eerder een hersenkraker dan een no-brainer’ een interessante lijst. Hieruit wordt duidelijk waar de overheidssubsidies op het gebruik van gas, olie en kolen nu heen gaan. Hoe kunnen volgende kabinetten dit beleid wijzigen?
Hier een vereenvoudigde opsomming van de mogelijkheden, waarvan sommigen om een EU-brede aanpak vragen, om de Nederlandse economie niet te schaden. In het PBL-rapport zelf staan meer specifieke beleidsmaatregelen opgesomd.
+ Gratis emissierechten EU ETS afbouwen en beprijzen van CO2-emissies van importproducten als cement, aluminium, kunstmest, ijzer en staal.
+ Belastingvermindering op de elektriciteitsrekening voor het aandeel fossiel opheffen.
+ Verhoging kosten aardgas
+ Afschaffen verlaagd tarief aardgas glastuinbouw
+ Afschaffen vrijstelling energie-intensieve processen aardgas en elektriciteit
+ Afbouwpad niet-energetisch gebruik aardgas is chemie met directie CO2-emissies
+ Aanpakken teruggaafregeling voor instellingen voor gebruik van aardgas en elektriciteit
+ Aanpakken vrijstelling aardgasgebruik winningsbedrijven
+ Gelijkstellen tarief voor diesel, lpg en cng met benzine
+ Afbouwen vrijstelling gebruik diesel binnenvaart
+ Aanpakken vrijstelling kerosine in internationaal luchtverkeer (EU)
+ Aanpakken vrijstelling stookolie in zeevaart (EU)
+ Beperking vrijstelling energiebelasting aardgas WKK
+ Afbouwen vrijstelling inzet restgassen en minerale oliën voor raffinaderijen en chemie (EU)
+ Afschaffen vrijstelling kolengebruik in hoogovens en cokesfabrieken
+ Afschaffen vrijstelling kolenbelasting ‘voor duaal gebruik’, dus zowel als brandstof als voor een ander doel
+ BTW invoeren op energieproducten
+ Afschaffen BPM-vrijstelling bestelauto’s ondernemers
+ Aanpakken Btw-vrijstelling internationaal luchtvervoer
Verder stelt het PBL dat de klimaatbeprijzing via het EU-brede emissiesysteem aangepast moet worden. ETS-2 gaat emissies meenemen die nu niet onder ETS-1 vallen.
Het PBL waarschuwt om het niet te gaan zoeken in belasting op elektriciteitsopwekking, omdat het duurzaamheidsbeleid van de overheid juist gericht is op de elektrificatie van de economie.
Het PBL: ‘Onze studie laat zien dat een pure focus op het verlagen van deze bedragen ongewenste uitkomsten kan opleveren. Vanuit klimaatperspectief is het bijvoorbeeld schadelijk om de lagere tarieven voor grootverbruikers van elektriciteit fors te verhogen, want dit remt de elektrificatie, die juist een hoeksteen van klimaatbeleid is.’ Ook moet er onderscheid gemaakt worden tussen grootschalige opwekking van elektriciteit door bijvoorbeeld windmolenparken op zee en kolen- en gascentrales.
Een makkelijke transitie zal het dus niet worden, waarschuwt het PBL. ‘Het afschaffen van fossiele energiesubsidies is slechts voor een beperkt aantal subsidies een no-brainer. Het is eerder een hersenkraker.’
Want: ‘In alle sectoren is sprake van fossiele subsidies, oftewel een (absoluut) beprijzingstekort voor een deel van het fossiele-energiegebruik bij de gehanteerde CO2-prijs van 130 euro per ton. Het tekort bedraagt 2,6 miljard euro voor de elektriciteitssector en 3,0 miljard voor de industrie. De tekorten in andere sectoren bedragen 0,2 miljard euro voor broeikasgasemissies gerelateerd aan motorbrandstoffenverbruik bij (binnenlands) verkeer, 5,6 miljard voor het gebruik van bunkerbrandstoffen door de internationale lucht- en scheepvaart, 0,1 miljard voor de gebouwde omgeving en 0,1 miljard voor de landbouw.’
Ook gecompliceerd is het gegeven dat fossiele ondernemingen hun verliezen kunnen verrekenen in de winstbelasting. Maar van diezelfde belastingregeling kunnen ook bedrijven gebruik maken die hernieuwbare energie opwekken.
Het PBL: ‘Regelingen voor verrekeningen in de vennootschapsbelasting zijn mogelijk deels ook aan te merken als indirecte fossiele-energiesubsidies. Er zijn algemene regelingen in de winstbelasting om verliezen te verrekenen, zoals een algemene verliesverrekening met de winst in andere jaren, en om liquidatieverlies van deelnemingen te verrekenen. Omdat deze regelingen openstaan voor alle bedrijven, is er niet direct sprake van een subsidie op fossiele energie. Zo gelden deze regelingen ook voor bedrijven die investeren in hernieuwbare energie. Tegelijk kan beargumenteerd worden dat door de aard van het zoeken en boren naar olie en aardgas – met bijbehorende winsten en verliezen – fossiele-energiebedrijven juist in de omstandigheden zijn om hiervan te profiteren. Zo betaalde Shell in Nederland over het grootste deel van haar activiteiten in 2019 geen winstbelasting door onder andere het verrekenen van verliezen.’
Verstrekt de Nederlandse Staat voor 37,5 miljard aan fossiele subsidies, zoals SOMO berekende? Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) kiest deze week voor een andere rekenmethode en komt uit op 13,7 miljard euro. Dat is een veel lager bedrag, maar toch nog steeds aanzienlijk.
Alle mogelijkheden op rij
Het PBL levert in de eigen studie ‘Afschaffen fossiele energiesubsidies: eerder een hersenkraker dan een no-brainer’ een interessante lijst. Hieruit wordt duidelijk waar de overheidssubsidies op het gebruik van gas, olie en kolen nu heen gaan. Hoe kunnen volgende kabinetten dit beleid wijzigen?Hier een vereenvoudigde opsomming van de mogelijkheden, waarvan sommigen om een EU-brede aanpak vragen, om de Nederlandse economie niet te schaden. In het PBL-rapport zelf staan meer specifieke beleidsmaatregelen opgesomd.
+ Gratis emissierechten EU ETS afbouwen en beprijzen van CO2-emissies van importproducten als cement, aluminium, kunstmest, ijzer en staal.
+ Belastingvermindering op de elektriciteitsrekening voor het aandeel fossiel opheffen.
+ Verhoging kosten aardgas
+ Afschaffen verlaagd tarief aardgas glastuinbouw
+ Afschaffen vrijstelling energie-intensieve processen aardgas en elektriciteit
+ Afbouwpad niet-energetisch gebruik aardgas is chemie met directie CO2-emissies
+ Aanpakken teruggaafregeling voor instellingen voor gebruik van aardgas en elektriciteit
+ Aanpakken vrijstelling aardgasgebruik winningsbedrijven
+ Gelijkstellen tarief voor diesel, lpg en cng met benzine
+ Afbouwen vrijstelling gebruik diesel binnenvaart
+ Aanpakken vrijstelling kerosine in internationaal luchtverkeer (EU)
+ Aanpakken vrijstelling stookolie in zeevaart (EU)
+ Beperking vrijstelling energiebelasting aardgas WKK
+ Afbouwen vrijstelling inzet restgassen en minerale oliën voor raffinaderijen en chemie (EU)
+ Afschaffen vrijstelling kolengebruik in hoogovens en cokesfabrieken
+ Afschaffen vrijstelling kolenbelasting ‘voor duaal gebruik’, dus zowel als brandstof als voor een ander doel
+ BTW invoeren op energieproducten
+ Afschaffen BPM-vrijstelling bestelauto’s ondernemers
+ Aanpakken Btw-vrijstelling internationaal luchtvervoer
Geen belasting op elektriciteitsopwekking
Verder stelt het PBL dat de klimaatbeprijzing via het EU-brede emissiesysteem aangepast moet worden. ETS-2 gaat emissies meenemen die nu niet onder ETS-1 vallen.Het PBL waarschuwt om het niet te gaan zoeken in belasting op elektriciteitsopwekking, omdat het duurzaamheidsbeleid van de overheid juist gericht is op de elektrificatie van de economie.
Het PBL: ‘Onze studie laat zien dat een pure focus op het verlagen van deze bedragen ongewenste uitkomsten kan opleveren. Vanuit klimaatperspectief is het bijvoorbeeld schadelijk om de lagere tarieven voor grootverbruikers van elektriciteit fors te verhogen, want dit remt de elektrificatie, die juist een hoeksteen van klimaatbeleid is.’ Ook moet er onderscheid gemaakt worden tussen grootschalige opwekking van elektriciteit door bijvoorbeeld windmolenparken op zee en kolen- en gascentrales.
Een hersenkraker
Een makkelijke transitie zal het dus niet worden, waarschuwt het PBL. ‘Het afschaffen van fossiele energiesubsidies is slechts voor een beperkt aantal subsidies een no-brainer. Het is eerder een hersenkraker.’ Want: ‘In alle sectoren is sprake van fossiele subsidies, oftewel een (absoluut) beprijzingstekort voor een deel van het fossiele-energiegebruik bij de gehanteerde CO2-prijs van 130 euro per ton. Het tekort bedraagt 2,6 miljard euro voor de elektriciteitssector en 3,0 miljard voor de industrie. De tekorten in andere sectoren bedragen 0,2 miljard euro voor broeikasgasemissies gerelateerd aan motorbrandstoffenverbruik bij (binnenlands) verkeer, 5,6 miljard voor het gebruik van bunkerbrandstoffen door de internationale lucht- en scheepvaart, 0,1 miljard voor de gebouwde omgeving en 0,1 miljard voor de landbouw.’
Ook gecompliceerd is het gegeven dat fossiele ondernemingen hun verliezen kunnen verrekenen in de winstbelasting. Maar van diezelfde belastingregeling kunnen ook bedrijven gebruik maken die hernieuwbare energie opwekken.
Het PBL: ‘Regelingen voor verrekeningen in de vennootschapsbelasting zijn mogelijk deels ook aan te merken als indirecte fossiele-energiesubsidies. Er zijn algemene regelingen in de winstbelasting om verliezen te verrekenen, zoals een algemene verliesverrekening met de winst in andere jaren, en om liquidatieverlies van deelnemingen te verrekenen. Omdat deze regelingen openstaan voor alle bedrijven, is er niet direct sprake van een subsidie op fossiele energie. Zo gelden deze regelingen ook voor bedrijven die investeren in hernieuwbare energie. Tegelijk kan beargumenteerd worden dat door de aard van het zoeken en boren naar olie en aardgas – met bijbehorende winsten en verliezen – fossiele-energiebedrijven juist in de omstandigheden zijn om hiervan te profiteren. Zo betaalde Shell in Nederland over het grootste deel van haar activiteiten in 2019 geen winstbelasting door onder andere het verrekenen van verliezen.’