Het allereerste Tiny Forest was het moeilijkste te realiseren, zegt Daan Bleichrodt. Maar toen het mini-bosje ter grootte van een tennisveld in Zaanstad in december 2015 eenmaal aangeplant was, wilden andere gemeenten er ook ineens een: het zijn er inmiddels 280 bij elkaar.

Hoe moeilijk het op gang krijgen van dit initiatief ter bevordering van de biodiversiteit ook was, nooit haalde Bleichrodt (1981) zijn verrassende troefkaarten uit zijn mouw. Dat hij een kleinzoon is van een oud-premier van Nederland, Barend Biesheuvel, die namens het ARP (nu: CDA) tussen 1971 en 1973 het land bestuurde. Of een zoon van de nog steeds heel bekende Wieke Biesheuvel, de leukste columniste die ‘de’ Libelle ooit kende. En kent, want Wieke schrijft nog steeds op de website van dit weekblad. “Ik vind dat niet relevant”, zegt Bleichrodt er zelf over. Het is juist andersom. Bosbouwers planten bomen waar hun eigen kleinkinderen ooit de vruchten van zullen plukken. Elke boseigenaar in Scandinavische landen als Finland weet dat.

Chief Tree Planting Officer

Bleichrodt hield het bij zijn formele functietitel: 'Chief Tree Planting Officer' van het IVN. En zijn werkveld beperkt zich al lang niet meer tot het vinden van gemotiveerde gemeenteambtenaren, die bereid zijn mee te helpen zoeken naar een veldje van minimaal 100 tot 200 vierkante meter waar een klein bos op past. “In Nederland hebben we nu ook al bij particulieren een Tiny Forest op hun eigen land aangeplant. Die bomen vragen wel wat ruimte, maar in mijn eigen tuin heb ik toch ook een mini-bosje van 15 vierkante meter geplant. Voor mensen met zo’n kleinere tuin bedachten we Tuiny Forest, een soort Ikea-pakket met tien bomen en struiken. Daarmee leg je binnen een halve dag zes vierkante meter bos aan.. Meer dan drieduizend tuineigenaren hebben al zo’n Tuiny Forest geplant. Daarnaast legden we samen met GoodPlanet al vijf bossen in België aan en met Earthwatch in Engeland nog eens 144.”

“Toch blijven gemeenten de sleutelspeler in deze ontwikkeling”, constateert Bleichrodt. Niet de Rijksoverheid, die weliswaar eerst 100.000 hectare nieuw bos in Nederland wilde aanleggen, dit vervolgens terugbracht tot 37.000 hectare maar nog steeds worstelt met de realisatie daarvan. En ook niet andere overheden zoals provincies of Rijkswaterstaat of Staatsbosbeheer. “Terwijl die toch alle gelegenheid hebben om in de openbare ruimte Tiny Forests aan te leggen, langs wegen, langs dijken en langs rivieren. Er zijn ook genoeg boeren die graag meer willen doen. Ik sprak er gisteren nog een die 3,5 hectare tot zijn beschikking heeft. Daar kun je een heel leuk bosje van maken.”

Enorme biomassaliteit

Bleichrodt is specialist in veranderkunde; hij studeerde ‘Organizational Change’ aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. De impact van de eerste mini-bosjes liet hij echter doorrekenen door wetenschappers van ‘Wageningen’, die een verbazingwekkend hoge soortenrijkdom aantroffen.

Tussen februari 2018 en juni 2022 bracht ecoloog Fabrice Ottburg van Wageningen University and Research met honderd vrijwilligers de effecten in kaart van elf Tiny Forests op biodiversiteit, CO2-opslag, hittestress en waterberging. Zij ontdekten 1.167 verschillende dier- en plantensoorten; gemiddeld 271 diersoorten per bos. Volgens Ottburg redden Tiny Forests geen bedreigde soorten die op de Rode Lijst staan, maar zijn minibossen vooral van belang omdat ze heel veel insecten aantrekken: “In Tiny Forests zitten grote populaties van doodgewone soorten, zoals mieren, pissebedden, spinnen, torren, oorwurmen, duizendpoten en naaktslakken. Die ‘biomassaliteit’ is misschien wel net zo belangrijk als de biodiversiteit. Deze soorten vormen de onderkant van de voedselpiramide en zijn daarmee een belangrijke voedselbron voor kleine zoogdieren en zangvogels.”

22.000 euro per Tiny Forest

De organisatie van het IVN kreeg in 2018 een enorme financiële boost toen de Postcode Loterij besloot een plan om honderd minibossen met scholen en buurtbewoners aan te leggen te ondersteunen met een donatie van 1,85 miljoen euro. Bleichrodt: “Hoewel de donatie van de Postcode Loterij royaal was, kunnen we met deze middelen slechts samenwerken met 24 gemeenten. De bomen zelf zijn niet zo duur, maar je moet de plekken waar ze komen te staan bewerken. Grondvoorbereidingen, verharding verwijderen, tegels, asfalt, kabels en leidingen verleggen. Dat kan allemaal heel snel duur worden: zo'n 22 duizend euro per Tiny Forest. Dan hebben wij zelf ook nog een educatief gedeelte voor anderhalf jaar met scholen en onze eigen projectkosten waar we 1000 euro voor in rekening brengen. Een hovenier inhuren, met wie we kijken wat de geschiedenis van de plek is. Welke inheemse bomen er het beste passen. Zijn er oude boskernen in de buurt? Hoe nat is de grond? Hoe vinden we lokale vrijwilligers?”

Hoe klein de Tiny Forests ook zijn, het ideaal van Bleichrodt is groot. Hij haalt grote duurzaamheidsdenkers als Paul Hawken aan: ‘Als het planten van een mini-bosje ontoereikend lijkt voor de huidige klimaatopgave, bedenk dan dat grote bossen duizenden mini-bossen zijn onder één bladerdak’. Nog belangrijker is het lichtende voorbeeld van de Indiase ingenieur Shubhendu Sharma, die begon met het omzetten van parkeerplekken tot minibosjes.

Bleichrodt: “In Japan wordt rondom de ontplofte kerncentrale in Fukishima een Great Forest Wall aangelegd, die 300 kilometer lang moet worden. Daarvan is nog maar 10 of 20 kilometer aangelegd, maar ze doen het daar wel. Onze bedrijventerreinen zouden ook prachtige plekken kunnen zijn voor zulke initiatieven. Daar kun je heel veel bomen op kwijt.”

Strijd om elke vierkante meter

Maar houden Nederlanders wel echt van bomen? Als een historische bomenlaan wordt gerooid gaan de spandoeken meteen uit de kast. Maar grootschalige initiatieven om bossen aan te planten zijn er niet veel, toch?
Bleichrodt: “Het enthousiasme daarvoor verschilt per provincie. Ik ben zelf opgegroeid in een bosrijke omgeving. Daar gaat het aanplanten van Tiny Forests veel makkelijker. Maar in een provincie met een open landschap zoals Noord-Holland is de bevolking veel minder snel enthousiast over het aanleggen van bos; zij houden van een open landschap. Een veel groter probleem is de strijd om de ruimte. Nederland is al zo vol. Voor elke vierkante meter zijn wel drie of vier plannen.”

Zijn er afspraken over de levensduur van de Tiny Forests gemaakt?
“We hebben beheerafspraken met gemeenten dat de bosjes minimaal 10 tot 20 jaar mogen blijven staan. Langere toezeggingen zijn moeilijk te krijgen. Maar dat betekent niet dat ze na 10 jaar gelijk neergehaald worden. De sleutel voor behoud is om van de Tiny Forests betekenisvolle plekken voor scholen en buurten te maken. “

Bleichrodt haalt voor deze ambitie alle mogelijke krachten uit de kast. Zelfs die uit Star Wars, want hij besluit al zijn mails met de -iets aangepaste- bezwering: ‘May the forest be with you’.

Daan Bleichrodt schreef samen met Maarten Bruns (WWF) het boek 'Minibos in je tuin' voor mensen die zelf ook een bosje willen aanleggen op school, in de buurt of op werk, dit is te bestellen via knvv uitgeverij. 

Bleichrodt is ook genomineerd voor de titel Greenfluencer 2022. Stemmen kan nog via de website van Greenfluencer.