Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Zwitserse orchidee Cypripedium calceolusstaat
Zwitserse orchidee Cypripedium calceolusstaat
21 september 2018

Nederlandse kwekerij redt uitstervende Zwitserse orchidee

De Nederlandse kwekerij Anthura stelt het voortbestaan van een unieke Zwitserse orchidee veilig. Dit jaar hebben tientallen natuurliefhebbers drieduizend door Anthura opgekweekte exemplaren op geheime plekken in de Zwitserse Alpen geplant. Deze bijzondere bijdrage aan het natuurbehoud op deze planeet leverde het bedrijf deze week de Plantum Duurzaamheidsprijs 2018 op, het jaarlijks eerbetoon van de koepelorganisatie aan duurzame initiatieven van Nederlandse zaad- en plantenkwekers.

Denk aan een bedreigd bloemetje in Zwitserland en je denkt aan de edelweiss. Fout. Op het plukken hiervan staat inmiddels zo'n hoge straf, dat iedereen het wel uit zijn hoofd laat er een uit te steken. De edelweiss is bovendien voor de Alpen wat de panda voor het Wereld Natuur Fonds is: een onaantastbaar symbool. Daar blijf je van af.

Wel ernstig bedreigd in Zwitserland is een beschermde orchidee die tot hoog in de bergen groeit en ook elders op de wereld nauwelijks meer in het wild voorkomt. Illlegale handel zorgt bijna voor verdwijning van dit paars-geel gebloemde ‘venusschoentje’, dat de Zwitsers beter kennen als ‘Frauenschuh’. Een reddingsactie van een speciaal opgerichte Swiss Orchid Foundation bracht geen uitkomst: het lukte de Zwitsers niet de orchidee levensvatbaar terug in de natuur te plaatsen.

Dat kreeg het dit jaar 80-jarige bedrijf Anthura in Bleiswijk wel voor elkaar. Met door de Zwitsers verzameld zaad werd in het lab en later in de kas levensvatbaar plantgoed opgekweekt. Mark van der Knaap (derde generatie in het bedrijf) pakte de handschoen op toen de Zwitsers hem benaderen met de vraag of hij hun orchidee wel kon redden. 

Van der Knaap (1971): “Deze orchidee heeft ooit ook in Nederland gegroeid maar is hier al heel lang uitgestorven. De Cypripedium calceolusstaat op de A-lijst van CITES. Dat betekent dat het een van de meest bedreigde soorten planten ter wereld is. Voor de Zwitsers is het een heel geliefde bloem. Tegenwoordig worden locaties waar de orchidee groeit compleet leeggehaald. Een aantal jaren geleden zijn er nog twee vindplaatsen met 2000 planten geroofd. Op markten worden er forse prijzen voor betaald. Je kunt er duizenden euro’s aan verdienen. De impact van dergelijk menselijk immoreel handelen is zo groot dat het voortbestaan van een soort kritiek wordt. De genetica-bank wordt te smal, er is geen doorstroming van erfelijk materiaal meer. Dan krijg je inteelt en verzwakt de soort. Dat moet je voorkomen.”

De kwekerij ging aan de slag.  “Niet omdat dit commercieel interessant voor ons was”, stelt Van der Knaap. “Mijn collega’s waren enthousiast en pakten het op. Noem het een combinatie van professionalisme en hobbyisme. Er werken in dit bedrijf nu eenmaal veel liefhebbers van orchideeën. Het redden van deze soort werd voor ons een uitdaging. Om dat te regelen is ons vak. We hebben toen tegen elkaar gezegd: 'Als we het gaan doen, dan gaan we het ook doen'. Natuurlijk kost ons dat tijd en geld, een aardig bedrag zelfs, maar daar hebben we maar even van weggekeken. Wat veel belangrijker is: zo’n actie pakt de mensen in je bedrijf. Het gevoel: wij kunnen het verschil maken. Voor ons is de grootste opbrengst dan ook de interne goodwill die dit oplevert.” Van der Knaap wil in het speciaal zijn collega Camiel de Jong noemen. In de Youtube-webmovie die Anthura over het herplanten in Zwitserland maakte, is hij een van de enthousiaste woordvoerders.

Het team van Anthura vermeed de fouten die de Zwitsers maakten. “Ze hadden hun plantjes te klein teruggeplaatst. Ze moeten eerst een bepaald volume hebben om de overgang van kweekkas naar natuur te kunnen maken. Ze komen toch uit potjes en moeten diep inwortelen.”

Deze zomer ging een eigen team van vrijwilligers van Anthura naar Zwitserland en hielp in enkele Zwitserse cantons mee met de aanplanten. Van de Knaap: “Zwaar werk. Je bent acht uur op een dag bezig, maar je moet ervoor de berg op met je plantmateriaal. Maar iedereen vond het geweldig. In andere cantons hebben de Zwitsers het zelf gedaan. Er zijn in totaal 3000 planten  teruggeplaatst, op 44 verschillende locaties. Geheime plekken, die door de plaatselijke leden van de orchidee-vereniging in de gaten worden gehouden, voor zo ver dat mogelijk is."

Niemand had op de droge zomer van dit jaar gerekend. Van der Knaap: "Met deze zomer was het voor ons ook spannend, of de planten het zouden halen. Daar waar het kon hebben de Zwitsers water gegeven.  Dat kon niet altijd, zeker niet op hele hoge plekken in de bergen. Dan zijn die watervoorraden te zwaar om omhoog te sjouwen. Maar de berichten die we kregen waren goed. Onze aanplant heeft het gered. Volgend jaar gaan we kijken hoe ze bloeien.”

Van der Knaap is erg trots op de Duurzaamheidstrofee van de koepelorganisatie Plantum. Na de uitreiking in Groningen reed hij onmiddellijk naar de kwekerij om de prijs aan zijn vader en collega’s te laten zien. “En er komt nog een documentaire aan”, weet hij. “Een Zwitserse filmmaakster heeft het hele proces gevolgd, is ook bij ons bij de kweek en in het lab geweest. Voor mij is het mooie dat wij als professionele kwekers zo nauw met natuurbeschermers hebben samengewerkt. Je leert elkaar te waarderen. Zij hebben ook gezien dat ons dit niet om financieel gewin te doen was, maar uit liefde voor ons vak."

Nu is er nog een strategie nodig om opnieuw roof te voorkomen. Nog strengere boetes uitschrijven? Of de markt als beschermengel gebruiken. Van der Knaap is daar nog wat aarzelend over: "Misschien kunnen we later verder gaan, door verder te kweken en de orchidee te gaan verkopen. Ook niet om daar veel geld aan te kunnen verdienen, maar om de illegale handel oninteressant te maken. Dat is wat je allemaal wilt: dat de Frauenschuh blijft staan waar ze staat.”

De prijswinnaar ontvangt van Plantum een dag MVO-consultatie van MVO Nederland en een jaarabonnement op P+ People Planet Profit. Hoofdredacteur Jan Bom maakte deel uit van de jury.

Anthura blij met Plantum Duurzaamheidsprijs