Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
De Bosatlas van de Duurzaamheid
De Bosatlas van de Duurzaamheid
20 oktober 2019

Bosatlas: de staat van duurzaam Nederland

Hoe duurzaam is Nederland op dit moment? Op die vraag wil ‘De Bosatlas van de Duurzaamheid’ antwoord geven. Het is een naslagwerk zoals een naslagwerk bedoeld is. Alle thema’s verwerkt tot kaarten en infographics. We namen in deze tweede actieweek van de trekkerboeren de proef op de som. Biedt de atlas ook antwoord op de actuele vraag: hoe zit het nu eigenlijk met stikstof in Nederland?

Over de stikstofkwestie is de nodige verwarring ontstan. Zelfs bewust gezaaide verwarring, op social media. Daar verscheen enkele weken geleden een kaartje dat toonde dat Rotterdam en het Ruhrgebied de grootste uitstoot van stikstof voor hun rekening nemen. Het bleek een instinker te zijn, want er zijn verschillende soorten stikstof. De ammoniak van de veeboeren was in dit kaartje niet opgenomen en ook dat valt onder de verzamelterm stikstof. Pakhuis De Zwijger wijdde zelfs een speciaal gespreksavondje ‘Stikstof tot nadenken’ over het onderwerp, waarvan een flink gedeelte bestond uit een hoorcollege verzorgd door het RIVM, dat ook weer niet het complete beeld laat zien. De Duitse regelgeving is weer soepeler dan de onze, bijvoorbeeld. Maar het RIVM gaat alleen over metingen, die door de boeren worden aangevochten.

De nieuwste Bosatlas werd geproduceerd voordat de eerste trekkers de snelweg op draaiden. Weten de makers duidelijkheid te bieden? Het onderwerp krijgt in het register in ieder geval de nodige aandacht: maar liefst 10 pagina’s over de verschillende facetten. Stikstofdepositie, stikstofoverschot, stikstofoxiden… Wow!

De eerste pagina waar stikstof in voorkomt is een overzicht van de circulaire economie in ‘Fryslân’. Friesland dus. Alle grondstof-, energie- en waterstromen in deze provincie worden in kaart gebracht. En ja, de landbouw hier stoot 6,3 kiloton uit naar de atmosfeer. Daar waar industrie en gebouwde omgeving samen ‘slechts’ 3300 ton uitstoten.

Het is een voorproefje op de pagina’s ‘Effecten op klimaat, milieu en natuur’ in het hoofdstuk ‘Voedsel’. Daar krijgen we een blokje met algemene uitleg. We citeren de Bosatlas: “Nadelen van fosfaat en stikstof. Om gewassen beter te laten groeien, gebruiken boeren kunstmest en dierlijke mest. Hierin zitten mineralen zoals fosfaat, stikstof en kalium. De stikstof die niet door planten wordt opgenomen, kan uitspoelen naar het grondwater of afspoelen naar het oppervlaktewater. Stikstof in de vorm van ammoniak, afkomstig uit de veehouderij, kan vanuit de lucht als ‘vermeste depositie’ neerslaan op de bodem. Ammoniak draagt daarnaast bij aan de vorming van fijnstof… etc.” Netjes. De hele basis. 

Op pagina 69 staat het kaartje dat de boeren liever niet zien: de neerslag van vermeste stoffen in Nederland. Meer dan 3500 ‘mol’ per hectare vormt paarse vlekken op de Veluwe (Gelderse Vallei), maar ook in Oost-Brabant (De Peel) en rond Enschede. Groningen valt wel mee: een klein paars speldenknopje tegen de grens met Drenthe aan. Rond de grote steden is het verkeer juist de grote boosdoener. En de Bosatlas noemt ook het argument dat de boeren zelf ook graag naar voren brengen: ‘Sinds 1990 is de depositie van ‘vermeste’ stoffen met bijna 40 procent afgenomen’. 

Heel actueel hebben de makers van deze Bosatlas ook al twee pagina’s over ‘kringlooplandbouw en biodiversiteit’ opgenomen. Mooi luchtbeeld waarin drones precisiebemesting per plant geven, omringd worden door hele dikke bijen en een kievit. Een mestfabriek werkt de afvalstoffen weg. Prachtig gedaan.

Op pagina 88, de ‘Barometer Industrie’ komen we de vorm van stikstof tegen die de grote industrieclusters uitstoten, zoals de Hoogovens, Rotterdam-Moerdijk en Chemelot in Limburg. Hier heet de stikstof ‘stokstofoxiden’ NOx. En ook deze lopen sinds 1995 terug, zo te zien een halvering zelfs. ‘Nederlandse industrie schoner dan in 1995’, wordt dan ook geconstateerd. Alleen nu de CO2 nog. Ook dat wordt gemeld.

Mooi om te zien dat drukwerk nog steeds het internet kan verslaan, waar je beslist niet alle cijfers kunt vertrouwen. Niet alles staat in deze duurzame Bosatlas, vanzelfsprekend. Bij de duurzame staat van Nederland hoort ook de vraag: hoe groot zijn duurzame marktaandelen van producten? Getoond wordt wel de sterke toename van gecertificeerde grondstoffen als hout, palmolie en soja, maar er zijn heel wat meer markten waar duurzame producten en diensten oprukken. 

Bestellen van deze Bosatlas van de Duurzaamheid