Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Antwerpen Transitiestad
Antwerpen Transitiestad
06 september 2018

The best of City Transitions… Antwerpen

In een compleet nieuwe wijk van Antwerpen helpt slimme technologie om de bewoners deel te laten nemen aan de circulaire economie. Projectcoördinator Gabrielle van Zoeren bouwt beloningen in het slimme systeem in, waardoor er meer afval wordt gecomposteerd en meer eigen duurzame energie wordt opgewekt. Bewoners kunnen de bonus zelf houden of inzetten voor het financieren van gezamenlijke wensen. Antwerpen staat hiermee te boek als een prachtig voorbeeld van burgerparticipatie.

Van Zoeren zal op 4 oktober de transitiestrategie van Antwerpen presenteren op het seminar ‘The City as a Business Model’, georganiseerd door hoogleraar Jan Jonker. Koplopers uit tal van Europese steden wisselen hier hun ervaringen uit.  Er is een download beschikbaar van het volledige programma.

Van Zoeren (1970) heeft alle fases van duurzaamheid de afgelopen jaren persoonlijk meegemaakt. Rond de eeuwwisseling startte ze al als jong meisje bij het opzetten van conferenties voor duurzame beleggers. Daarna werkte ze ook voor het Rotterdam Climate Initiative. De Nederlandse werkt nu alweer sinds 2012 in de Belgische havenstad Antwerpen, de laatste twee jaar als senior project coördinator voor de compleet nieuwe wijk Nieuw Zuid

Van Zoeren over deze stadswijk: “Het was een verwilderd gebied aan de rand van de stad, langs rivier de Schelde. Er moeten 2200 woningen komen, zakelijke gebouwen en twee scholen. Vlaanderen heefty een budget van 3,2 miljoen euro ter beschikking gesteld om de burgers zoveel mogelijk bij de transitie naar circulariteit te betrekken, Europa daarna ook nog een 6,7 miljoen. Participatie gaat niet vanzelf. Mensen komen hier vooral wonen omdat de wijk dicht bij de binnenstad en alle voorzieningen ligt. Ze houden contact met de cultuur, ze zitten vlakbij het nieuwe Paleis van Justitie. Nieuw-Zuid grenst aan de bestaande wijk Oud-Zuid die aan een revival bezig is en steeds aantrekkelijker wordt, met leuke barretjes. Maar de eerste gedachte van de nieuwe bewoners is niet: ga ik nu ik hier woon mijn spijkerbroek voortaan leasen, in plaats van te kopen?”

Om het idee van circulariteit te planten zet de organisatie van het ‘Smart City District’ fysieke gebouwen en ontmoetingen in. Van Zoeren: “Op bijeenkomsten in de wijk leren de bewoners elkaar kennen. Daar lanceren we onze plannen en vertellen we wat wij kunnen aanbieden. Een community manager bood bewoners de mogelijkheid mee te denken over de inrichting van de wijk. Hoe wil je dat het park er uit ziet? Willen jullie een baan om jeu de boules te spelen? Moeten er stadstuinen komen? Waar is daar een geschikte plek voor? Daarnaast komt in de wijk ook een centrum waar van alles te halen valt. Je kunt er je kapotte spullen laten repareren, je kleding laten herstellen, je kunt er spullen ruilen, je kunt er spullen leasen of met een groep designers je oude spullen een re-design geven. Je vindt bijvoorbeeld het houtsnijwerk van een antieke kast heel mooi, maar die kast zelf past niet in je moderne interieur. Dan kun je het snijwerk redden en op een strak vormgegeven meubel verwerken. Ik noem maar een voorbeeld.” 

Van Zoeren en haar collega’s verwerken alle persoonlijke contactmomenten en gebruikersdata uit slimme meters in een smart technologiesysteem, dat gebruik maakt van de nieuwste functionaliteiten, zelfs algoritmes en blockchain-technologie. “De bewoners kunnen de voortgang volgen op hun persoonlijke dashboard, ook de resultaten van hun eigen inspanningen. Ze krijgen hiervoor zelfs een eigen webpagina van de stad.We investeren in een hernieuwbare energie coöperatie in de wijk. Je kunt dus fysiek op een dak onze installatie zien waarmee we duurzame energie opwekken. Tegelijkertijd kunnen de bewoners op hun computer checken: wat levert deze investering mij op? En nog belangrijker: hoe kan ik er aan bijdragen dat ik minder energie gebruik? Het systeem geeft daarom waarschuwingen en tips. Vandaag schijnt de zon. We gaan veel stroom opwekken. Het is mooi moment om vandaag de wasmachine aan te zetten!”

Wie gevolg geeft aan de tip, ontvangt een beloning. Van Zoeren: “We kunnen dit via zelf geïnstalleerde smart meters uitlezen. Wie op deze zonnige dag de extra energie benut, verdient een punt. Die punten kun je sparen en later laten uitbetalen. Maar je kunt ook als straat besluiten: daar gaan we een hele mooie groenbak voor bestellen. Of: met dat geld gaan we samen uit eten. We hopen zo de onderlinge samenhang in de community te bevorderen.”

Het is een vorm van ‘nudging’, waarbij hele kleine duwtjes leiden tot een grote verandering. Van Zoeren wil dezelfde aanpak en dezelfde technologie ook inzetten om de afvalstromen van de wijk te verduurzamen. Ook dit begint weer met persoonlijk contact. Van Zoeren: “In het groenafval zitten heel veel plastic zakjes. Dat laten we aan kinderen zien, op school. Die komen met die boodschap thuis en ook met een doel, een composteeractie. De beloning is eigen compost voor eigen stadslandbouw, het park, het gemeenschappelijk groen maar ook voor de planten thuis. We doen ook een zero waste actie. Deze duurt 100 dagen en er doen 100 gezinnen aan mee. Het resultaat meten we in de afvalstraatjes van de wijk. We blijven ondertussen de bewoners stimuleren met berichten, met sms-jes, een app-je en met mailtjes op hun website. Boekt de groep resultaat, dan volgt ook hier weer een beloning.”

Dit artikel is het tweede deel in een serie over de meest interessante duurzame transities in Europese steden. Vorige week vertelde Igor Kos uit Slovenië hoe de stad Maribor alle gemeentelijke stadsdiensten wist te bundelen. 

Volgende week vertelt Michiel Hustinx van ‘European Green Capital 2018’ Nijmegen hoe er optimaal geprofiteerd kan worden van de schaalgrootte van een stad.

Aanmelden voor seminar ‘The City as a Business Model’