De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO is gestart met het creëren van nieuwe markten: market creation.

In de P+ Special ‘Vliegwiel voor marktcreatie’ vertelt Jorim Schraven over het hoe en waarom van dit nieuwe investeringsprogramma. Schraven is als director impact van FMO verantwoordelijk voor de baanbrekende aanpak. “Het is een nieuw vliegwiel dat voorafgaat aan al onze andere financieringsmodellen.”

Een nieuw product succesvol in de markt zetten is één ding. Maar een compleet nieuwe markt helpen ontwikkelen? En dat in opkomende landen waar investeerders juist met een boog omheen lopen?

Schraven over de reden om dit programma marktcreatie op te starten: “Als we kijken naar de vier biljoen aan financiering die nodig is om de SDG’s in 2030 te bereiken, dan proberen wij daar natuurlijk ook aan bij te dragen. En wat we dan zien is dat projecten met veel impact zich niet zomaar aandienen. Het is niet zo dat je zegt: ha, hier is een panklaar project om de inclusiviteit van vrouwen vooruit te helpen, precies in een land met lage inkomens. Dat heeft ons ertoe toegebracht om te zeggen: oké, als die projecten zich niet vanzelf aandienen, dan moeten we die markt zelf helpen te creëren. In ons geval, als ontwikkelingsbank, betekent dit dat we markten proberen te ontwikkelen voor projecten die op dit moment nog niet financierbaar zijn. En waarom is dat zo? Je merkt dat in de opkomende economieën waarin wij opereren allerhande barrières zijn die het moeilijk maken voor bedrijven om financiering aan te trekken. Dus wat we proberen te doen is die drempels te identificeren en weg te nemen met gerichte interventies.”

Het is een unieke aanpak, erkent Schraven. “Binnen de bilaterale ontwikkelingsbanken in Europa behoren we tot de voorlopers. Het is een nieuwe tak van sport. Market creation zit eigenlijk op het snijvlak van doneren en investeren.”

Al tien jaar ervaring met marktcreatie

Toch is marktcreatie geen wild experiment. FMO trekt samen op met Triple Jump, een Nederlandse asset manager met tien jaar ervaring in het ontwikkelen van lastige markten. In P+ vertelt Marnix Mulder over de pioniersjaren. Hij werkt al sinds 2014 aan marktcreatie over de hele wereld, maar vooral met een ‘focus op Afrika’.

Schraven van FMO geeft Triple Jump dan ook alle krediet voor deze rol als voorloper. “Na onze eigen experimenten zijn we gaan fundraisen. In november 2023 hebben we eerste 22 miljoen gekregen van de Nederlandse overheid om de market creation te ontplooien, voor financial inclusion in het mkb. Dat doen we samen met Triple Jump die eenzelfde som geld van de overheid heeft gekregen om mee te gaan werken. Wij richten ons op het verbeteren van het investeringsklimaat en het financierbaar maken van bedrijven. Zij doen als fondsmanagers de seed investments. We zijn heel erg blij met dit gezamenlijke programma.”

In de P+ Special worden vier programma’s beschreven die markten moeten ontwikkelen in vier verschillende landen.

Superfood tussen inheemse bomen

In Colombia vormen blauwzwarte bessen van de açai palm het hart van een innovatief herbebossingsplan, met een nog innovatiever financieringsmodel. Toby Lewis-Donaldson 
heeft een coördinerende rol binnen dit programma ‘Mobilising Finance for Forest’, een blended finance  investeringsprogramma van de Britse overheid waarvan FMO de uitvoering op zich heeft genomen.

Lewis-Donaldson somt in P+ de feiten van dit project ‘Amazonia Nativa’ op. “We beginnen op een groot areaal van 550 hectare gedegenereerde grond. Er stond ooit een tropisch regenwoud, dat werd gekapt voor de veeteelt. We beplanten het gebied met 22 miljoen bomen. Het zijn lokale soorten, gemengd met de açai-palm. De aanplant en het onderhoud zal zo’n 80 banen opleveren. Het bos zal uiteindelijk 900 duizend ton aan duurzaam geteeld hout opleveren. En bovendien zo’n 500 duizend ton aan duurzaam geteelde açcai-bessen. Het plan moet de biodiversiteit in het gebied terugbrengen, de bodem weer gezond maken en voor duurzame ontwikkeling in het gebied zorgen. Binnen het gebied staan trouwens nog originele stukken regenwoud. Toch nog goed voor zeker een-derde van het hele project.”

Biogarnalen uit mangrovebossen

In Vietnam staan biologisch geteelde garnalen centraal in het markcreatie-programma. Hier wordt in een groot samenwerkingsverband het Vietnamese bedrijf Camimex ondersteund. Opgericht in 1977 was het de eerste garnalenverwerker in de Vietnamese provincie Cà Mau. Sinds 2000 is het een van de eerste gecertificeerde garnalenproducenten. Camimex wil bovendien de grootste aanbieder van biologisch geteelde garnalen ter wereld worden. 

Aart Mulder, fondsmanager bij FMO, vertelt in de P+ Special: “We willen uiteindelijk 16.500 hectare aan mangrovebos en wetlands onder duurzaam beheer brengen, en zo 10 miljoen ton aan broeikasgassen opslaan. Dit willen we combineren met het opschalen van de garnalenkweek waardoor het inkomen van de garnalenboeren met 10 procent kan stijgen. We hopen zo een positieve impact op het leven van 12 duizend gezinnen te hebben, waarvan direct 7.200 garnalenboeren. Maar we zijn natuurlijk klein begonnen met een groep van 500 huishoudens om te zien hoe die gecertificeerd kunnen worden voor de biologische garnalenkweek. Onze partner in dit project SNV heeft die rol op zich genomen.”
 

Investeerdersgeld in en uit Ethiopië 

Ethiopië moet ook uit een lastige situatie zien te komen: investeerders kunnen hun geld wel het land inbrengen, maar het niet eenvoudig terughalen. Om die patstelling te doorbreken schakelde FMO het al veel langer bestaande programma ARIA voor Afrika in, de African Resilience Investment Accelerator, waarin tal van ontwikkelingsbanken nauw samenwerken. Door het toevoegen van het vliegwiel van marktcreatie moet de situatie voor buitenlandse investeerders op termijn verbeteren, zo verwacht Claire Nyambori, technical assistance officer vanbij FMO.
 
Nyambori in de P+ Special: “Transfers van buitenlandse valuta zijn gelimiteerd en worden gecontroleerd door de regering. De centrale bank moet alle transacties goedkeuren. Het resultaat is dat wanneer je in het land investeert, bijvoorbeeld in dollars, er geen garantie is dat je je geld kunt terughalen. Als het land geen export portfolio had, zou er helemaal geen harde valuta het land in komen. Het was een openbaring voor Ethiopië toen duidelijk werd dat er best een grote groep van financiële partijen belangstelling had en onder de juiste condities zeker bereid was te investeren. Dat heeft de regering extra gemotiveerd om met beleidsmakers het investeringsklimaat te gaan verbeteren, zodat het land gereed is om steun uit het buitenland te ontvangen.”

Duurzamer bestuur banken in Nepal

In Nepal is het marktcreatie-programma erop gericht banken als investering aantrekkelijk maken. Mogelijkheden tot ontwikkeling zijn er in Nepal volop. Maar het geld om dit te bekostigen komt het land nauwelijks in, omdat buitenlandse financiers willen dat Nepalese banken eerst aan criteria voldoen op het gebied van milieu, sociaal beleid en governance (ESG-criteria). Het investeringsrisico wordt nu te hoog geacht.

Tessel de Jong van FMO werkt als technical assistance officer aan deze marktcreatie via het programma Invest for Impact Nepal, een platform waar naast FMO ook de Britse ontwikkelingsbank BII en de Zwitserse organisatie voor ontwikkeling en samenwerking SDC in zitten. De Jong in de P+ Special: “Het land telt 22 banken. Dat zijn er veel, om niet te zeggen te veel voor zo’n kleine markt. Tegelijk zijn er bijna geen private investeerders, dus bijna geen private equity, zoals in meer ontwikkelde landen. Willen ondernemingen lenen bij een bank dan hebben ze een onderpand nodig. Daardoor zijn leningen alleen weggelegd voor grotere bedrijven. Het midden-en kleinbedrijf (mkb) kan niet, of bijna niet aan een lening bij een lokale bank komen. En micro-ondernemingen al helemaal niet. Banken zouden alle lagen van de bevolking moeten bedienen en niet alleen grote staatsbedrijven of multinationals.”

Download deze uitgebreide P+ Special als pdf.