Hoe teler Koppert Cress een kubieke ton gas bespaart
Al met een gasprijs van 0,45 cent per kubieke meter is zijn systeem rendabel. De huidige gasprijs is gemiddeld 3,83 euro per kuub. Dat is een heel interessante rekensom, want Baan verstookt met zijn duurzame systeem jaarlijks zo’n 100.000 kuub gas minder.
Hij bewijst daarmee dat al zijn eerdere duurzame investeringen nu zeer lonend zijn geworden. Tal van andere Nederlandse kwekers zien zich genoodzaakt deze winter niets in hun kassen te telen, omdat de mogelijke opbrengsten nooit de hoge kosten van energie kunnen compenseren. De mini-groenten van Baan kunnen echter gewoon ingezaaid worden en geleverd aan restaurants en groothandels.
Baan kreeg dan ook een stevig applaus van zijn collega telers en zaadveredelaars, bij de bekendmaking op de Floriade van de Plantum Duurzaamheidsprijs. Deze wordt sinds 2016 uitgereikt en telt elk jaar weer meer deelnemers, met nieuwsmakende innovaties, zoals de 'Wilde Weiden' vorig jaar.
"Kennisdelen maakt sector sterk"
Koppert Cress geeft andere telers een voorbeeld door van toepassing van aquathermie voor perkplantenteelt, in een fictief bedrijf met 20 duizend m² met een gasbehoefte van 10 m³ per m2. Op basis van de hoeveelheid warmte die dit bedrijf van mei tot en met augustus kon oogsten, was aannemelijk dat het volledige bedrijf via aquathermie kon worden verwarmd.De onafhankelijke jury, waaronder Jan Bom van P+, die de prijs donderdag uitreikte, oordeelde dat de toepassing van aquathermie zowel voor het Klimaatakkoord als voor het imago van de glastuinbouw van groot belang is. Hoewel niet voor alle, maar wel voor veel glastuinbouwbedrijven zal deze technologie toepasbaar zal zijn. Koppert Cress krijgt deze prijs dan ook niet alleen vanwege het initiatief en de aangetoonde concrete resultaten, maar ook omdat het bedrijf deze kennis deelt zonder enig commercieel belang. 'Deze wijze van kennisdelen is een van de kenmerken die de glastuinbouw en de veredelingssector sterk maakt', aldus het juryrapport.
"Basis is warmte- en koudeopslag"
De Aquatermie van Baan kent een voorgeschiedenis van eerdere duurzame maatregelen. In 2010 breidde Koppert Cress het areaal van zijn bedrijf uit met een semi-gesloten kas. De warmte die in de zomer wordt geoogst door koeling van de lichtbronnen, wordt opgeslagen om in de winter te gebruiken voor verwarming. Vier bronnenparen in de ondergrond, op zo’n 150 meter diepte, vormen de warmte- en koudeopslag (WKO). Baan: “Op deze manier kunnen we verwarmen met ‘laagwaardige’ warmte van zo’n 40˚C, waardoor de warmte uit de bronnen met behulp van warmtepompen op efficiënte wijze kan worden opgewaardeerd.” Andere kassen verwarmen vaker op een hogere temperatuur.Ook was Koppert Cress één van de eerste bedrijven die LED belichting testte en grootschalig toe ging passen. Ook al zouden LED-lampen geen warmte afgeven, ze doen het toch, ook al is het minder in vergelijking met gloeilampen. De aanwezigheid van de WKO maakte de keuze van Baan voor een watergekoeld LED systeem extra aantrekkelijk. Warmtewisselaars kunnen de 'geoogste' warmte verder verhogen.
Het enige risico zou zijn: als de WKO uitvalt, moeten de LEDs alsnog gekoeld worden om de teelt te kunnen blijven belichten. Om deze reden werd een pompinstallatie met een capaciteit van 200 m3/u in de naast het bedrijf gelegen sloot geïnstalleerd. Koud water uit te sloot zou in geval van nood de LEDs alsnog kunnen koelen. Het was echter nooit nodig. De WKO functioneerde vlekkeloos. De noodkoeling werd nooit gebruikt.
"Warmte uit de sloot voor de winter"
Er ontstond wel een ander probleem: een structureel warmtetekort in de WKO. Zoveel hitte gaven de LEDs nu ook weer niet af. Met een deskundige ging Baan op zoek gegaan naar aanvullende manieren om duurzame warmte te vinden.Baan op zijn website: “Nederland is een waterrijk land, met vele rivieren en sloten, die allemaal stiekem fungeren als zonnecollectoren. De zon verwarmt immers het slootwater, vooral in de zomer. Rondom Koppert Cress lopen ook veel sloten. Zou dit mogelijkheden scheppen? Hoe warm wordt dit water eigenlijk in de zomer? En kunnen we die warmte uit de sloot oogsten en in de WKO stoppen?”
De sloten rondom Koppert Cress waren breed en niet heel diep waardoor het slootwater, net als een Energiedak, kon gaan fungeren als een zonnecollector. Baan: “Door de reeds aanwezige pompinstallatie was de implementatie een fluitje van een cent.”
"Geen last voor planten en vissen"
Hebben vissen of planten geen last van dit open circuit in de sloot? Baan: “Juist niet. We constateerden dat het water dat na koeling van de kas retour kwam nog steeds significant koeler was dan de temperatuur van de naastgelegen sloot in de zomer. Deze CO2- neutrale warmtewinning draagt juist bij aan de zomerse oppervlaktewaterkwaliteit.”Baan, die qua duurzaamheid harder loopt dan de overheid kan bijhouden, zei op de Plantum jaarvergadering kwaad te zijn dat er geen enkele financiële ondersteuning voor deze innovatie is geweest. Aquathermie in de glastuinbouw komt nu nog niet in aanmerking gaat komen voor SDE. Baan hoopt dat deze situatie zal veranderen, zeker nu de nood onder tuinders zo hoog is geworden. Met de fiscus heeft hij ook een conflict over de gezonde maaltijd die hij de medewerkers aanbiedt. Baan vindt dat deze dure geste niet fiscaal belast mag worden.
De gedeelde tweede prijs ging naar Vitalis en Dümmen Orange.
Vitalis doet onderzoek naar de soort- en raseigenschappen die van belang zijn voor strokenteelt. Strokenteelt is op zich niet nieuw, maar kent nog weinig toepassing. Dit ondanks de aanwijzingen dat strokenteelt voordelen heeft op gebied van verminderd middelengebruik. Ziektes kunnen zich minder snel over de akker verspreiden. Strokenteelt vraagt ook om een andere minder fossiele energie vragende mechanisatie, zoals op afstand bestuurde mini-robots die onkruid wieden. Maar er is nog wel weinig kennis over hoe de verschillende soorten en rassen in de stroken elkaar beïnvloeden. Met het onderzoekproject dat Vitalis samen met de WUR in Wageningen heeft opgepakt wordt dit soort kennis gericht verzameld en komt grootschaliger toepassing van strokenteelt hopelijk dichterbij.
Dümmen Orange presenteerde een totaalpakket waarmee de veredeling van haar bloemen in de turbo-stand gezet wordt, mede door het onderzoeken van bloemen met kunstmatige intelligentie. Hiermee wordt de selectie en introductie van soorteigen resistentie-eigenschappen in de sierteelt stukken verder gebracht. De eerste rassen met belangrijke resistenties zijn al commercieel beschikbaar. Dümmen Orange won eerder de Plantum Duurzaamheidsprijs met biologische gewasbescherming met insecten.