Wiskundige Ionica Smeets kraakt de wijze waarop de anti-statiegeldlobby met cijfers ‘goochelt’. ‘Misleidend’, stelt ze in de Volkskrant vast.

Ionica Smeets (1979) draagt het troetelnaampje ‘Wiskundemeisje’. Op tv maakte ze furore met haar openhartige opmerkingen als deelnemer in ‘De Slimste Mens’. Voor de VPRO mocht ze een avond Zomergasten vullen. Ze toont alfa’s wat bèta’s opwindt, zoals de mededeling: ‘Mijn telefoonnummer is een priemgetal’ en ‘mijn lievelingsgetal is 1729’. In 2005 haalde ze de Master Technische Wiskunde aan de TU Delft (cum laude) en won ook twee ‘Dutch bloggies’ voor haar wetenschapsblog.

In haar column ‘Ionica zag een getal’ in de Volkskrant nam ze dit weekend de cijfers onder handen die de anti-statiegeldlobby de afgelopen weken de wereld in stuurde. Achter deze lobby gaat een breed front schuil, met hoofdrolspelers als frisdrankgigant Coca-Cola, grootwinkelbedrijf Albert Heijn, de koepel FLNI die de reputatie van de levensmiddelenindustrie in gort maalt, en een reeks van stichtingen waarvan het Afvalfonds Verpakkingen de diepste zakken heeft.

Eerst verbaast Smeets zich over de rol van ‘Nederland Schoon’ in de discussie over het afschaffen van het statiegeld  Ionica kraakt de berekeningswijze over het grootste probleemafval. Deze door het Afvalfonds Verpakkingen gefinancierde instelling stelt dat sigarettenpeuken 95 procent van het zwerfafval uitmaken. Smeets daarover: “Dat percentage kreeg de stichting door de rommel op straat stuk voor stuk te tellen. (-) Bij afval is het natuurlijk eerlijker om naar volume dan naar losse aantallen te kijken. Op die manier gemeten vormen drankverpakkingen ongeveer de helft van het zwerfafval. Dat is dus heel wat meer dan hooguit 5 procent. En bovendien nog een stuk slechter voor het milieu dan al die peuken.”

 

Ook het ‘misleidende’ persbericht van de anti-statiegeldlobby bevat een denkfout, die wiskundigen niet snel zullen maken: ‘ 7 op de 10 Nederlanders vinden einde statiegeld prima’. Nadat Smeets heeft uitgelegd dat het onderzoeksbureau TNS NIPO in 2010 tot een totaal andere conclusie kwam, namelijk dat Nederlanders statiegeld in overgrote meerderheid wèl waarderen, legt ze uit waar de bewuste fout werd gemaakt. Die zat hem in de vraagstelling in de jongste enquête van hetzelfde TNS NIPO .

Smeets: “Dit is de vraag waar hun enthousiaste persbericht naar verwijst: ‘Maakt het u iets uit als de statiegeldflessen in de toekomst met de overige plastic verpakkingen kunnen worden ingeleverd in plaats van in de supermarkt?’ Als ik deze vraag kreeg op een enquête, zou ik niet vermoeden dat hier gevraagd werd of statiegeld moet verdwijnen. Het klinkt alleen alsof het inleverpunt op een andere plek komt. Nou, prima hoor, volgende vraag.”

Ze besluit haar column met een weddenschap. “Van plastic statiegeldflessen wordt nu bijna 95 procent hergebruikt. Ik wil er een middagje zwerfafval opruimen onder verwedden dat dit percentage zal dalen als statiegeld verdwijnt. Al zal de verpakkingsindustrie tegen die tijd vast een andere manier verzinnen om de cijfers toch heel rooskleurig te presenteren.”

De kans dat er straks koppen gaan rollen door de strapatsen van de anti-statiegeldlobby worden alsmaar groter, als ook het aantal instanties en bedrijven dat hierin meegezogen wordt. Inmiddels blijkt TNS NIPO dus ook niet kreukvrij te zijn, maar zijn onderzoeksresultaten blijkbaar te koop. Ook staat de voortgang van de circulaire economie op het spel. Als PvdA-staatssecretaris Wilma Mansveld in juni besluit om een einde te maken het inzamelen van PET-flessen door supermarkten, dan kan zij de rest van haar regeerperiode gebruiken om alle eerder geschreven regeringsnota’s en brieven over de circulaire economie te rectificeren.

Ook is deze week de vraag gerezen wat de rol is van het communicatiebureau Burson Marsteller, met een Nederlandse vestiging in Den Haag. Het opereert inmiddels min of meer als secretariaat van de FNLI (Federatie Levensmiddelen Industrie) waar directeur Philip den Ouden druk is als belangrijkste lobbyist van de anti-statiegeldlobby. Ook werkt Burson Marsteller in opdracht van Plastic Heroes.

Zelfs oud-minister van Milieu Jacqueline Cramer werd in stelling gebracht. Ze liet in een interview weten tevreden te zijn over de vorderingen van Plastic Heroes, die nu nog het ratjetoe aan afvalplastic inzamelt. Heel toevallig, net in deze weken. Maar heel wijselijk zwijgt Cramer, die nu hoogleraar is aan de Universiteit van Utrecht, over de statiegeldkwestie.

Het mag allemaal een lieve duit kosten. Afgelopen week gingen er honderden, zo niet duizenden gepersonifieerde Tweets de deur uit, waarin Twitteraars werden uitgenodigd om opnieuw getallen te bestuderen. Ook wij kregen zo’n bericht via de social media, net als andere partijen in de duurzaamheidswereld die kritisch staan tegenover het afschaffen van het statiegeld: ‘Hallo Jan, weet je dit al over statiegeld?’. De Tweet linkte naar een pagina van Plastic Heroes: ‘Feiten en cijfers over het recyclen van plastic en statiegeld’.

Je hoeft geen wiskundemeisje te zijn om te snappen dat ook deze berekeningen niet zijn gebaseerd op verantwoord wetenschappelijk rekenwerk.

Ionica Smeets kreeg op haar Twitter-account al de nodige positieve reacties op haar herberekening.