Het was ergens deze zomer. Ik geloof dat het Ellen van den Adel was. Zij begon erover dat een nieuwe generatie duurzame pioniers probeert buiten ‘het systeem’ om te werken. Dit in tegenstelling tot de eerste golf van pioniers die het systeem ‘van binnenuit’ probeerden te veranderen, door bij grote concerns te gaan werken.

Zo begint het hoofdredactionele commentaar van Jan Bom bij dit themaboek van P+ over systemen. Zitten we op een breukvlak, vraagt Bom zich af.

"Systeem. Als woord is het eigenlijk al een oudje, dat ik me vooral herinner uit de zwarte punkjaren, toen jongeren met hoge rode hanenkammen de straat op gingen. Op muren werd een kreet gespoten: Fuck the System. Ik dacht toen verder niet over na wat dat systeem eigenlijk was, eerlijk gezegd. Ik was ook geen punker. 

Tot ik het dus wéér hoorde zeggen, als een echo uit een ver verleden. En ik het tegenkwam in de onderzoeken van de researchers van het onderzoeksprogramma van NWO en Het Groene Brein naar duurzame businessmodellen. En het op bijeenkomsten hoorde. En het in de krant las. 

Als je er eenmaal op begint te letten, hoor en zie je het woord dagelijks voorbijkomen, als een teken van de tijd. Zeker in duurzaamheidskringen is ‘systeem’ het buzzword van het jaar geworden. Blijkbaar is het besef neergedaald dat er ondanks alle energie en alle enthousiasme toch wel erg veel initiatieven en bedrijven vastlopen op dat ‘systeem’. Of heel heftige tegenreacties oproepen, bij industriële boeren bijvoorbeeld.

Anders dan in de jaren ’80 vroeg ik me dit keer wel af: waar hebben we het eigenlijk over, als we over het systeem praten? Handig om te weten, als je iets wilt veranderen dat lelijk in de weg zit. Maar vervolgens is er ook de vraag: wat komt er voor het huidige systeem in de plaats? 

Dit P+ Marktboek is een caleidoscoop van verhalen, die kanten van de nieuwe markteconomie belichten. Visies en praktijkverhalen. Om deze planeet te redden moeten we afscheid nemen van het heilige der heiligen: de wereld en alles daarop afmeten aan het financiële. De opdracht luidt: verander het onmogelijke! Voor accountants is er gek genoeg heel veel werk aan de winkel. Bij een nieuwe economie hoort een nieuw verdelingsvraagstuk. Haal het rapport van de Club van Rome maar weer uit de kast, geactualiseerd door Kate Raworth en haar Doughnut Economics. We moeten dat wat de aarde ons kan bieden gaan inventariseren, alsof de aarde een pakhuis is. En daarna gaan verdelen. Eerlijk. Tussen bedrijven, overheden en consumenten. Wat krijg jij? Hoeveel zoet water is er voor jou? Hoeveel uitstoot kan de aarde dit jaar hebben? Hoeveel CO2 mag ik dan persoonlijk nog uitstoten? Betekent dat maar één grote vliegreis in de zeven jaar naar een ander continent? Voor mij geen probleem. Zo gedraag ik me nu al.

Elke vrijdag biedt de muziekdienst Spotify mij een lijst aan met nieuwe releases van de musici waar ik van hou. Geweldige service. Hé, alweer een nieuw album van Neil Young, mijn oude held! Spotify koos één nummer van dit album Colorado uit dat vast wel iets voor mij zou zijn: Shut It Down. 

Een heel venijnige song, zo bleek. Zo kwaad had Neil niet meer gitaar gespeeld sinds Tonight’s the Night, het zwarte post-hippie album dat hij een tijdje liet liggen voordat hij het durfde uitbrengen. 

Toen ik naar de tekst luisterde kon ik niet geloven wat ik hoorde. Neil Young zong over the system, over hetzelfde onderwerp waar wij ook al een half jaar aan werkten. Onmogelijk!

Have to shut the whole system down
Have to shut the whole system down
People tryin' to save this earth
From an ugly death
Have to shut the whole system down
Shut it down, shut it down"

Wie zich nu abonneert op P+ krijgt dit themanummer nog nagezonden.