Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Jan Paul van Soest, foto Mischa Keijser
Jan Paul van Soest, foto Mischa Keijser
16 mei 2022

Jan Paul van Soest: ook medestanders corrigeren

Activistische wetenschap is… ook medestanders corrigeren. En daarom trok Jan Paul van Soest zich niets van al zijn strijdmakkers aan toen hij biodiversiteit boven klimaat stelde.

Jan Paul van Soest (1955) over de reacties: “Hebben we eindelijk het klimaat op de agenda, komt die Van Soest met zijn biodiversiteit.” Dat vertelt hij in deze nieuwe aflevering in de serie over activistische wetenschappers, in samenwerking met Het Groene Brein.

Van Soest is geen wetenschappelijk onderzoeker. Hij publiceerde ook nooit in een wetenschappelijke tijdschriften. Actie-onderzoek doet hij wel, volgens een vooropgezet plan. Daarin verraadt zich toch zijn studie milieuwetenschappen aan de Wageningen University en tien jaar leiding geven aan het gerenommeerde bureau CE Delft.

Van Soest in dit interview: “We zijn heel lang bezig geweest om het klimaat op de agenda te krijgen. Uiteindelijk zie je dat er dan toch wat verandert. Er is meer aandacht. Er zijn voorgenomen maatregelen. Beleid gaat zelfs richting implementatie.” 


"Zonnepanelen op een weiland waar weidevogels broeden"

Het vergt moed om dan de keerzijde van de medaille te benoemen.”Toen nam ik op een gegeven moment ook waar dat de focus heel eenzijdig op de emissies, de uitstoot, was komen te liggen. Ik zag ook dat oplossingen heel makkelijk ten koste van de biodiversiteit konden gaan. Ik schreef voor het eerst in 2012 dat de natuur het kind van de rekening was, onder andere door al die zonnepanelen op Ameland. Het Waddenfonds had zelfs meebetaald aan zo’n zonnepark, terwijl dit fonds bedoeld was om de natuur te versterken. En dan werd er tamelijk rigoureus zo’n park op een weiland neergezet waar weidevogels op zaten te broeden. Ik begon ook op te merken dat projectontwikkelaars van zonneparken een even groot dedain voor de natuur hadden als projectontwikkelaars in de woningbouw.”

Niemand was blij met deze kritiek. “De eerste reactie van de klimaatbeweging op mijn boodschap was negatief. Onbegrip. Wat een gedoe. Zo van: hebben we eindelijk het klimaat op de agenda, komt die Van Soest met zijn biodiversiteit. Ik stoorde mij daaraan. Dat er in de klimaatbeweging het idee heerst: dit gaat voor. Niets of niemand gaat ons nog tegenhouden.”


"Biodiversiteit raakt ons eigen bestaansrecht"

Van Soest hield zich staande: “Ik begon juist over biodiversiteit om aan te geven dat beide onderwerpen existentieel zijn. We weten na het boek ‘Silent Spring’ van Rachel Carson dat het behoud van de natuur existentieel is, ons eigen bestaansrecht raakt. De ecologie, de schoonheid van natuurlijke systemen, dat kan mij ontroeren. Die waarden moeten we beschermen, door wat voor soort acties dan ook. Als zonneparken en windmolens problematisch zijn, moeten we daar niet zo luchthartig over doen. Dat vind ik storend."

"Als onze planetaire ecosystemen in elkaar storten zijn we nog veel verder van huis. Die ‘Tipping Points’ zijn misschien nog wel dichterbij dan de klimaatproblemen. Er is nu al 10 procent biodiversiteitsverlies door de opwarming van de aarde, en dat zal ook toenemen, maar het grootste deel wordt momenteel toch veroorzaakt door landgebruik, voedselsystemen, waterverontreiniging en andere ‘drukfactoren’. Als je mij een activist wilt noemen omdat ik dat zichtbaar wil maken, dan ben ik een activist, ja. Ik noem mezelf wel eens een ‘consultivist’.”


"Hoor- en wederhoor is een luie vorm van waarheidsvinding"

Van Soest steekt veel zijn energie in Transitiecoalitie Voedsel, nu hij de strijd tegen de klimaatsceptici in zijn voordeel heeft beslecht. Het kostte hem bij elkaar opgeteld tien jaar van zijn leven - naast andere werkzaamheden. Een grote bron van ergernis waren de sceptici die automatisch in praatprogramma’s werden uitgenodigd, zodra de IPCC met nieuwe cijfers kwam over de opwarming van de aarde. “In het kader van hoor- en wederhoor. Media hebben zo heel veel tijd aan klimaatsceptici besteed, zonder zich af te vragen namens wie en namens hoeveel mensen ze de nieuwste wetenschappelijke bevindingen ontkenden. De journalistiek moet in de eerste plaats aan waarheidsvinding doen. Hoor- en wederhoor is daarvan afgeleid. Wanneer je je daartoe beperkt, maak je je schuldig aan een luie vorm van waarheidsvinding. Je kunt geen hoor- en wederhoor toepassen over de zwaartekracht.”

Nieuwe groepen tegenstanders beklimmen het podium. “Het is verschoven naar windsceptici”, volgens Van Soest. “En stikstofsceptici. Ook nu weer zie je partijen wiens belangrijkste doel is twijfel te zaaien. Farmers Defence ontkent namens de hele boerenstand de werkelijkheid. Die claim klopt van ‘namens alle boeren’ klopt al niet. Ik ken heel veel boeren die met de natuur meewerken. Het probleem is dat deze lawaaierige boeren zelf niet meer kunnen ontsnappen. Zo van: ‘ik zit in een systeem en ik zie dat het de verkeerde kant op werkt, maar ik kom er zelf niet uit’. Eén route is dan ontkenning van het probleem. Een andere, meer constructieve route, is samenwerking met andere spelers om de spelregels bij te stellen die iedereen het verkeerde pad op duwen’.”