P+ Special: Joyeeta Gupta bepleit krimpeconomie
Nobelprijswinnaar prof. Joyeeta Gupta wil naar een krimpeconomie, naar ‘degrowth’. Het is de enige manier om op lange termijn de aarde leefbaar te houden met de beschikbare grondstoffen. Belangrijkste obstakel is het rekenen met Bruto Binnenlands Product.
Dit zegt Gupta in een interview in de serie ‘Activistische wetenschappers’, naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van Het Groene Brein. Hier is de download van de digitale P+ Special met dit gesprek.
Stoppen met ‘het groeidenken’ is een razend moeilijke keuze weet Gupta. “Alle regeringsvertegenwoordigers die ik spreek, zowel van arme als van rijke landen, zeggen nog steeds: we willen meer Bruto Binnenlands Product.”
In 2007 ontving ze als hoofdauteur (samen met 3000 andere wetenschappers) van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) de Nobelprijs voor de Vrede. Inmiddels is ze zo beroemd dat ze zelfs prijzen ontvangt waar ze geen weet van heeft. “Ik won dit jaar (2022) de Piers Sellers Prize voor ‘Climate Change Science’, een Britse onderscheiding voor activistische wetenschap. Toen ik daar een mailtje over kreeg, dacht ik eerst dat het spam was, haha.”
Moeten we opnieuw hopen dat een crisis tot een duurzamer wereld zal leiden? De gedachte ‘Never waste a good crisis’ kwam voor het eerst op tijdens de kredietcrisis in 2007. Toen het Covid-19-virus in 2019 over de wereld trok was er nogmaals verwachting dat de wereld anders uit de pandemie tevoorschijn zou komen. Minder gebruik van vliegtuigen, minder wegverkeer, meer digitaal overleg. En nu is er de oorlog in Oekraïne, met het besef dat Europa veel te afhankelijk is van fossiele brandstoffen uit Rusland. Zou deze verschrikkelijke oorlog dan toch nog ergens goed voor zijn?
Het antwoord van Gupta is stellig. Volgens haar is juist het tegendeel het geval. “Rusland verkoopt nu goedkoop olie en gas aan het zuiden. India neemt veel af. Je ziet dat er op wereldniveau helemaal geen motivatie is om van het gas af te raken. Door de oorlog in Oekraïne zie je zelfs een terugtrekkende beweging. Landen gaan zelfs weer meer fossiele brandstoffen gebruiken. Je hoort niet: hoe kunnen we er echt voor zorgen dat waterstof vrij is van fossiele brandstoffen? Hoe regelen we dat renewables werken? Tijdens de Covid-crisis was er hoop dat de wereld er beter uit zou komen; ook dat is niet gebeurd.”
Duitsland en Nederland grijpen terug op kolen, maar je hoopt dat dit een tijdelijke reactie is en dat er toch lange termijnplannen gesmeed worden om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te beëindigen.
“Ik dacht dat er misschien in Nederland een lade zou zijn met daarin zulke plannen. Maar er is geen plan B. Ik was zo verrast. En ook in alle ontwikkelingslanden waar ik werk is het hetzelfde verhaal: wij hebben geen alternatief voor fossiel.”
Er is geen geheim plan?
“Geen back-up plan, nee.”
Moeten wij opnieuw vaststellen: wat maakt het leven de moeite waard? Wat we bezitten, of sociale en emotionele waarden?
“De jonge generatie die mijn leergang volgt, is vaak vegan en kiest voor slow fashion. Je ziet een groep die anders denkt over hoe de wereld zou moeten zijn. Maar hoe kom je tot een degrowth society, een economie die krimpt? Niemand weet hoe we die transitie moeten vormgeven. Geleidelijk, want niemand wil een ineenstorting. Maar helaas, alle regeringsvertegenwoordigers die ik spreek zeggen nog steeds: we willen een hoger Bruto Binnenlands Product (BBP). Dat hoor ik zowel in de rijke landen als in ontwikkelingslanden. Het concept van krimp wordt vooralsnog alleen op universiteiten besproken. Maar secretaris-generaal van de Verenigde Naties maakte kortgeleden toch bekend dat het BNP niet langer meer het leidend concept zou moeten zijn. Daarmee is dit marginale denken nu toch in de mainstream terecht gekomen. En dat denken moet nu in de grote toekomstscenario’s leidend gaan zijn, die nog steeds uitgaan van kostenoptimalisatie.”
Foto Roger Cremers
Dit zegt Gupta in een interview in de serie ‘Activistische wetenschappers’, naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van Het Groene Brein. Hier is de download van de digitale P+ Special met dit gesprek.
Stoppen met ‘het groeidenken’ is een razend moeilijke keuze weet Gupta. “Alle regeringsvertegenwoordigers die ik spreek, zowel van arme als van rijke landen, zeggen nog steeds: we willen meer Bruto Binnenlands Product.”
Activistische wetenschap is…… een einde aan het groeidenken maken”
Prof. dr. Joyeeta Gupta is een internationaal gerenommeerd wetenschapper (1964). Ze is sinds 2013 hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam ‘Environment and Development in the Global South’. Ze is een belangrijke adviseur voor internationale organisaties zoals de Verenigde Naties en reist veel voor haar werk naar zuidelijke landen.In 2007 ontving ze als hoofdauteur (samen met 3000 andere wetenschappers) van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) de Nobelprijs voor de Vrede. Inmiddels is ze zo beroemd dat ze zelfs prijzen ontvangt waar ze geen weet van heeft. “Ik won dit jaar (2022) de Piers Sellers Prize voor ‘Climate Change Science’, een Britse onderscheiding voor activistische wetenschap. Toen ik daar een mailtje over kreeg, dacht ik eerst dat het spam was, haha.”
“Er is geen plan B”
Gupta vertelt: “Ik ben een activistische wetenschapper, maar je zult mij niet op straat vinden om te demonstreren. Je zult eerder zien dat ik mijn studenten mobiliseer, of deelneem aan projecten voor de Verenigde Naties schrijf, of voor andere specifieke organisaties. Ik ben meer gefocust op engagement dan op activisme.”Moeten we opnieuw hopen dat een crisis tot een duurzamer wereld zal leiden? De gedachte ‘Never waste a good crisis’ kwam voor het eerst op tijdens de kredietcrisis in 2007. Toen het Covid-19-virus in 2019 over de wereld trok was er nogmaals verwachting dat de wereld anders uit de pandemie tevoorschijn zou komen. Minder gebruik van vliegtuigen, minder wegverkeer, meer digitaal overleg. En nu is er de oorlog in Oekraïne, met het besef dat Europa veel te afhankelijk is van fossiele brandstoffen uit Rusland. Zou deze verschrikkelijke oorlog dan toch nog ergens goed voor zijn?
Het antwoord van Gupta is stellig. Volgens haar is juist het tegendeel het geval. “Rusland verkoopt nu goedkoop olie en gas aan het zuiden. India neemt veel af. Je ziet dat er op wereldniveau helemaal geen motivatie is om van het gas af te raken. Door de oorlog in Oekraïne zie je zelfs een terugtrekkende beweging. Landen gaan zelfs weer meer fossiele brandstoffen gebruiken. Je hoort niet: hoe kunnen we er echt voor zorgen dat waterstof vrij is van fossiele brandstoffen? Hoe regelen we dat renewables werken? Tijdens de Covid-crisis was er hoop dat de wereld er beter uit zou komen; ook dat is niet gebeurd.”
Duitsland en Nederland grijpen terug op kolen, maar je hoopt dat dit een tijdelijke reactie is en dat er toch lange termijnplannen gesmeed worden om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te beëindigen.
“Ik dacht dat er misschien in Nederland een lade zou zijn met daarin zulke plannen. Maar er is geen plan B. Ik was zo verrast. En ook in alle ontwikkelingslanden waar ik werk is het hetzelfde verhaal: wij hebben geen alternatief voor fossiel.”
Er is geen geheim plan?
“Geen back-up plan, nee.”
“Nog steeds willen ze een hoger BBP”
Gupta wil af van de rekenmethode van het BBP waar de hele wereld zich op baseert. “The scenario’s die voor deze aarde zijn gemaakt, zijn meestal gemaakt op basis van bestaande modellen. Maar het probleem hiervan is dat ze uitgaan van een wereldeconomie die blijft groeien door het gebruik van energie en grondstoffen. De modellen zijn niet gebaseerd op het principe dat de wereld moet veranderen. Voor ons is de opgave hoe wij de kwaliteit van leven kunnen behouden, zonder voortdurend gebruik van grondstoffen.”Moeten wij opnieuw vaststellen: wat maakt het leven de moeite waard? Wat we bezitten, of sociale en emotionele waarden?
“De jonge generatie die mijn leergang volgt, is vaak vegan en kiest voor slow fashion. Je ziet een groep die anders denkt over hoe de wereld zou moeten zijn. Maar hoe kom je tot een degrowth society, een economie die krimpt? Niemand weet hoe we die transitie moeten vormgeven. Geleidelijk, want niemand wil een ineenstorting. Maar helaas, alle regeringsvertegenwoordigers die ik spreek zeggen nog steeds: we willen een hoger Bruto Binnenlands Product (BBP). Dat hoor ik zowel in de rijke landen als in ontwikkelingslanden. Het concept van krimp wordt vooralsnog alleen op universiteiten besproken. Maar secretaris-generaal van de Verenigde Naties maakte kortgeleden toch bekend dat het BNP niet langer meer het leidend concept zou moeten zijn. Daarmee is dit marginale denken nu toch in de mainstream terecht gekomen. En dat denken moet nu in de grote toekomstscenario’s leidend gaan zijn, die nog steeds uitgaan van kostenoptimalisatie.”
Foto Roger Cremers