Wanneer heeft kunst impact? Bij hoge bezoekersaantallen? Of wanneer cultuur mensen emotioneel raakt, schuurt en bijdraagt aan verandering? 

Organisaties op het gebied van kunst en cultuur doen er verstandig aan het laatste te gaan meten. Dat biedt volgens het Impact Centre Erasmus de kans om mensen bij elkaar te brengen. En zo vorm te geven aan duurzame veranderingen. 

Kritisch op eisen van cijfers

In de P+ Special ‘Kunst met impact’ wordt kritisch ingegaan op de huidige manier waarop subsidies of financieringen door culturele instellingen moeten worden verantwoord. Gevraagd wordt om cijfers zoals bezoekersaantallen, aantal exposities of voorstellingen. 

Volgens het Impact Centre Erasmus schieten de culturele organisaties daar niet veel mee op, omdat het hun doelstellingen niet dichterbij brengt. Dat gebeurt wel wanneer de organisatoren zouden navragen of een expositie of voorstelling de makers en bezoekers heeft geraakt. Op basis van zo’n rapportage kan een veel zinvollere dialoog met stakeholders als financiers worden gevoerd.

“Kunst en cultuur kunnen bij veranderingen helpen: het daagt uit tot reflectie en dialoog, tot innovatie, en tot ontmoetingen tussen verschillende bevolkingsgroepen”, aldus de auteurs van deze P+ Special, Marjelle Vermeulen en Jacqueline Scheidsbach van het Impact Centre Erasmus.

Cultuurbeleid gaat veranderen

Het artikel verschijnt op een moment dat de Raad voor Cultuur in de maatschappelijke rol van de culturele sector aan de orde heeft gesteld. Om bij te dragen aan de verduurzaming van de samenleving als geheel, wil de Raad kennis over duurzaamheid stimuleren. De sector moet volgens het advies een transitieplan opstellen.

Tegelijkertijd is er ook een toenemende druk op de kunst- en cultuursector om cijfermatig verantwoording af te leggen. Het nut van elke uitgegeven cent moet bewezen worden. De eisen van financiers zijn zelfs streng, in vergelijking met wat van andere organisaties wordt geëist. 

Nu in het verdomhoekje

Uit het artikel: “Diverse instellingen en uitvoeringsinstanties, grote bedrijven én politici komen weg met doelen op ambitieniveau zonder noemenswaardige verantwoording af te hoeven leggen over de positieve en negatieve effecten daarvan. De culturele sector zit duidelijk in het verdomhoekje en werd dan ook tijdens coronacrisis vrij makkelijk op de reservebank gezet. Zalen gingen dicht, bijeenkomsten onmogelijk gemaakt. De samenleving moest op slot.”

In P+ worden twee opvallende voorbeelden aangehaald van culturele organisaties die menselijke netwerken bouwen die hun activiteiten ondersteunen. 

Tetem in Twente is ‘een onderzoekend presentatieplatform in een rijk netwerk van creatieve makers en denkers’. De organisatie maakt deel uit van een eco-leersysteem, bestaande uit maar liefst 58 organisaties in de regio (onder andere alle Twentse bibliotheken, scholen, bedrijven, gemeenten, welzijnsorganisaties, speeltuinverenigingen, en nog vele andere sociaal betrokken organisaties). 

Vliegend tapijt verbindt vrouwen

In het Rotterdamse is de theaterorganisatie Women Connected actief, die de kernwaarde van hun kunstuiting heel symbolisch wisten uit te beelden. Vrouwen uit alle windstreken breien en haken samen aan een ‘vliegend tapijt’. Terwijl ze samen werken vertellen ze elkaar de verhalen van hun leven. Wat deze samenwerking bij de vrouwen en bezoekers tot stand brengt is als impact belangrijker dan het aantal mensen dat hun uiteindelijke theatervoorstelling bezoekt.

Volgens het Impact Centre Erasmus zijn deze voorbeelden zo goed omdat hier de focus is komen te liggen op de waarom-vraag, het intrinsiek geïnspireerde bestaan van organisaties in kunst en cultuur. In P+: “Vanuit deze why kunnen organisaties een gedeelde purpose formuleren. Deze doelstelling kan als katalysator dienen voor verschillende transities die maatschappelijke impact hebben.”

Tekst: Marjelle Vermeulen en Jacqueline Scheidsbach