Ecologe Louise Vet voorziet dat de overheid in de toekomst meer partner van de samenleving zal zijn, dan vormgever en beslisser. Een nieuw ministerie van Kwaliteit van Leefomgeving zou een kernrol in deze overgang moeten spelen. Het uiteindelijke doel is een land dat functioneert als de natuur, waar geen afval bestaat en alles een functie heeft. Aldus schetste Vet in haar Duurzame Troonrede op Duurzame Dinsdag.

Directeur Vet van het NIOO-KNAW is op dit moment gekozen als de meest Duurzame Nederlander en maakte in haar toespraak interessante vergelijkingen tussen het functioneren van de natuur en de economie. We zitten middenin een systeemverandering, stelde ze. In de natuur betekent dat bijvoorbeeld dat op een braakliggend veld de eerste overwoekering van pioniersoorten klappen gaat krijgen, door langdurige droogte of andere veranderingen. Dat biedt kansen voor nieuwe plantensoorten om zich op die plaats te vestigen, nu er ruimte vrij is gekomen. Zo moet het met de verduurzaming van de economie ook gaan. 

Vet sprak de aanwezigen aan met ‘soortgenoten’: homo sapiens. Maar we zijn als mens in ontwikkeling en zullen hopelijk evalueren tot ‘homo sapiens circulare’, hoopt Vet, mensen die leven in kringlopen. Hoe dan ook, we maken als mens onderdeel uit van de natuur, ‘het oudste familiebedrijf op aarde, met een schat aan 3,8 miljard jaar aan ervaring’.

Vet: “Wat kunnen we doen? We kunnen wachten op een dictator, maar gelukkig zijn we daar in Nederland niet zo van. Wij zijn toch meer naar het zoeken naar consensus. Breed samenwerken blijft een oer-Hollandse traditie die we moeten koesteren. Polderen dus, maar wel anders dan nu, met een helder stip aan de horizon. Het enige volhoudbare doel parasiteert niet op moeder natuur, maar werkt juist mee aan behoud daarvan.”

Cruciaal is het kiezen van het doel, waarbij Vet duidelijk ‘circulariteit’ als stip op de horizon plaatst. “Het sluiten van kringlopen, daar gaat het om. In de natuur bestaat geen afval. Circulariteit is een bewezen concept. Maar wereldwijd is een lange weg te gaan want slechts 9 procent van de grondstoffen die de wereldeconomie nu nodig heeft wordt hergebruikt.”

Ook onderstreepte ze het belang van diversiteit. “De belangrijkste les van het familiebedrijf Natuur is dat diversiteit de absolute basis van het leven is. Verandert de omgeving, dan zorgt diversiteit van soorten altijd wel dat er een winnaar opstaat. Monoculturen zijn de geldmachine van de huidige elite, maar tegelijkertijd een tafeltje dekje voor ziekten en plagen.” 

Een nieuw ministerie van Kwaliteit van de Leefomgeving zou deze systeemverandering moeten begeleiden. “Door het invoeren van true pricing, het betalen van de werkelijke kosten van productie. Dat is een flinke aardverschuiving. Maar ook door voorlopers te belonen, en de onwillige free-riders achterin het peloton met de bezemwagen kennis laten maken. De rol van de overheid zal duidelijk veranderen, door voor integrale benaderingen te kiezen. Dat is een enorme opgave, omdat er moet worden samengewerkt met een bottom up beweging vanuit de samenleving. In dat verband is de overheid nog slechts een van de partners, maar wel een die voor kaders in de vorm van wet- en regelgeving zorgt. Een soort rol van meewerkend voorman.”

De volledige toespraak van Louise Vet  is hier terug te zien