De NS krijgt dit jaar de Kristalprijs voor transparantie, onder andere voor de MVO-berekeningen voor geluidsoverlast. Wie die cijfers wil zien, zoekt echter tevergeefs.

De Kristalprijs is de prijs voor het meest transparante jaarverslag. Dat wil echter niet zeggen dat het makkelijk na te gaan is waarom de jury zo enthousiast is over de NS en deze als eerste in de Transparantiebenchmark plaatste.

Alle internetmedia over duurzaamheid namen deze week desalnietteming braaf en blind het persbericht over, waarin onder andere staat: ‘Zo brengt NS bijvoorbeeld in kaart wat de maatschappelijke kosten zijn van geluidshinder door treinverkeer.’ Tot Elsevier aan toe. Internetredacties verworden in sneltreinvaart tot plak- en knipredacties. Als je maar als eerste het persbericht overneemt op de website.

Wie met de kwalificatie echter geen genoegen neemt, en wil weten hoe hoog die maatschappelijke kosten dan wel zijn, is al gauw een half uur aan het speuren. Hoe is de jury aan die wijsheid gekomen?

De zoekmachine van het jaarverslag van NS over 2013 geeft niet 1 vindplaats op het trefwoord ‘geluidoverlast’. Na nog eens goed doorzoeken is er een diepe link naar een aparte PDF met daarin de ‘MVO-berekeningen-Jaarverslag 2013’  (zie linkerkolom onderaan, waarin we deze PDF aanbieden).

Daarin is een korte pagina opgenomen onder het hoofdstuk ‘Geluid’. Een te behalen doelstelling is daarin echter niet te vinden. Wel dat sommig materieel geluidsarmer is dan ander. Daar blijft het bij.

Dan is het hoofdstuk over het verwerken van afval een stuk concreter. Afgewerkte olie en koelvloeistof wordt bijna 100 procent tot grondstof herverwerkt. Dat is iets om trots op te zijn. Maar ook dit document is overwegend technisch van aard.

Elders is het jaarverslag is te vinden dat het energiegebruik van de NS-treinen omlaag gaat, van 1450 GWh in 2009 naar iets meer dan 1250 GWh per jaar in 2013. Ook mooi, maar heeft met geluid niets te maken.

Pas onder het hoofdstuk Milieu-impact vinden we de volgende zin: “Om onze negatieve impact te verkleinen, heeft NS de ambitie om klimaatneutraal te worden (0 gram/CO2 en geen luchtverontreiniging per reizigerskilometer). Dit willen wij doen door ons energieverbruik per reizigerskilometer zo veel mogelijk te reduceren (met 5% per jaar tot 2016) en voor onze activiteiten gebruik te maken van duurzaam opgewekte energie. Daarnaast willen wij onze treinen zo stil mogelijk laten rijden.”

That’s all, folks.

Je mag verwachten dat de jury van de Kristalprijs checkt of de aangetroffen transparantie van de winnaar ook voor alle stakeholders zoals reizigers en omwonenden eenvoudig te vinden is op internet. En ook wat kritischer is over de vraag waarom er zo weinig MKB-bedrijven oprukken en een aanvang nemen met maatschappelijke verslaglegging. In de lijst van 429 namen van bedrijven in de Transparantiebenchmark, waarvan er 244 punten scoorden, zijn ook dit jaar weer jammerlijk weinig ondernemingen te vinden, die met elkaar ‘de ruggegraat van de Nederlandse economie’ vormen.

Minister Kamp van Economische Zaken is een beter padvinder dan wij. Hij had de maatschappelijke cijfers van de NS blijkbaar wel kunnen vinden, want hij complimenteerde de winnaar met deze woorden: “NS toont lef door eerlijk en transparant te zijn over de neveneffecten van haar activiteiten. Door deze effecten in haar jaarverslag weer te geven, ontstaat een realistischer beeld van winst en verlies. Zo kan iedereen zien in welk mate het bedrijf daadwerkelijk maatschappelijk verantwoord onderneemt."

Mooie woorden, maar dat iedereen kan nagaan hoe goed de NS daadwerkelijk bezig is, dat is helaas niet waar.

De prijs voor meest innovatieve jaarverslag ging dit jaar naar Unilever. Volgens de jury is het jaarverslag niet alleen een verslaggeving van het afgelopen jaar, maar draagt het ook op creatieve en innovatieve wijze bij aan brede maatschappelijke discussies. Zo koppelt het verslag van Unilever welzijn, milieu en levensonderhoud aan de eigen groeidoelstellingen.

De prijs voor de snelste stijger op de ranglijst is dit jaar gewonnen door E.On. Dit energiebedrijf steeg met zijn jaarverslag van plaats 171 naar 36.

De Kristal is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken (EZ) samen met de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Het is de bedoeling dat door te meten hoe transparant bedrijven verslag doen van hun inzet voor mens en milieu en de uitkomsten daarvan te publiceren, EZ bedrijven stimuleert maatschappelijk verantwoord te ondernemen.

De 'scope' van de impactmeting van de NS

Wie zelf eens wil zoeken in het jaarverslag van de NS

De bedrijven in de Transparantiebenchmark 2014