Nieuw Basisboek Duurzame Ontwikkeling in 3 talen tegelijk
Roorda: “Meer aandacht voor de emoties van de lezers: dat stond mij voor ogen toen ik begon te werken aan de nieuwe, vijfde editie van mijn Basisboek Duurzame Ontwikkeling. Er zijn angsten. Gaan we het nog redden, als mensheid? Maar er is gelukkig ook nog hoop. Wat kan ik doen, als mens en als (toekomstig) professional?
Gewapend tegen Fake News
Tegelijk wist ik dat het nieuwe boek in ieder hoofdstuk, in elke paragraaf, stevig geworteld moest zijn in de wetenschap. In deze tijd, waarin ‘fake news’ de hoofden van mensen bezoedelt, dient alles wat ik opschrijf gebaseerd zijn op solide onderzoek. Op feiten. En dus heb ik in de loop van de drie jaar dat ik aan het boek werkte, duizenden bronnen gelezen: boeken, artikelen in wetenschappelijke tijdschriften, nieuwsberichten uit betrouwbare bronnen. Dat is ook nog eens van eminent belang omdat gebleken is dat de eerdere edities in de afgelopen jaren honderden malen zijn geciteerd in wetenschappelijke teksten, zoals een overzicht toont. Mijn diepgaande onderzoek leidde tot een omvangrijke literatuurlijst, die je online kunt raadplegen zodat je alle bronnen via hun links zelf kunt checken, en de onderwerpen kunt uitdiepen waar je maar wilt.
Edities in drie talen tegelijk
Het was een enorme klus, dat wist ik al voordat ik eraan begon. Ik ontving verzoeken van mijn drie uitgevers: Noordhoff voor een nieuwe Nederlandse uitgave, Routledge voor een Engelse editie, en Springer voor een Duits boek. Zij allen wilden graag een nieuwe versie uitbrengen, en dat is natuurlijk eervol. Ik besefte direct dat ik niet, zoals voorheen, een update van de vorige editie kon maken, want daarvoor is er, in de twintig jaar sinds de eerste editie, te veel veranderd. In de duurzaamheidswetenschap, in de technologie, het klimaat, de politieke verhoudingen, kortom: in de wereld. En dus heb ik deze keer het boek geheel opnieuw geschreven, van kaft tot kaft. De oude edities waren bepaald niet slecht.
Jan Bom, de hoofdredacteur van P-plus, schreef in 2005 over de eerste editie:
“Alle sterren die er te vergeven zijn voor dit 'Basisboek Duurzame Ontwikkeling'. Auteur Niko Roorda maakte er een zeer degelijke uitgave van, die bedoeld is om studenten 'een intuïtief gevoel te laten krijgen voor wat duurzame ontwikkeling is. Welke kansen en problemen zijn er? Welke bijdrage kunnen zij daaraan als professional leveren?”
En Prof. Nick Gray, hoogleraar in Dublin, schreef in 2012 over de eerste Engelse editie:
“It is the sort of book you wish you had written yourself, but Niko Roorda has done just that and, in the process, added a remarkable edition to the sustainability library.”
Desondanks durf ik de stelling aan, dat het nieuwe boek een soort kwantumsprong is ten opzichte van de vorige edities. Niet alleen is het Basisboek in zijn vijfde editie opnieuw helemaal bij de tijd, maar ook heb ik in de tussenliggende twintig jaren als auteur heel wat bijgeleerd, door gemiddeld eens per jaar een nieuw boek uit te brengen. En inhoudelijk brengt het boek heel wat nieuws.
Twee rode draden: SDG’s en transities
Er zijn twee grote thema’s die als rode draden door het boek heenlopen. De eerste rode draad bestaat uit de SDG’s, de zeventien Sustainable Development Goals. Die zijn inmiddels voor veel landen, bedrijven en organisaties de leidraad geworden voor hun duurzaamheidsbeleid. De SDG’s hebben dan ook niet alleen een eigen hoofdstuk, waarin ze kritisch beschreven worden, maar komen ook voortdurend terug in de meeste andere hoofdstukken, zoals je in de inhoudsopgave kunt zien.Inmiddels hebben velen zo’n beetje het gevoel: duurzaamheid = SDG’s. Maar dat is verre van waar. De SDG’s, met hun looptijd van 2015 tot 2030, zijn kortetermijnbeleid: ze zijn over vijf jaar alweer voorbij. Ze zijn belangrijk en nuttig, maar alleen als daarnaast actief gewerkt wordt aan strategisch beleid voor de lange termijn, waarbij de wereldwijde structuren die tot onduurzaamheid leiden geheel opnieuw worden ontworpen, op basis van verrassende nieuwe manieren van denken: nieuwe paradigma’s. Daarom vormen transities de andere rode draad van het boek.
Op zoek naar een droom
In het Basisboek komen vanzelfsprekend alle duurzaamheidsthema’s ter sprake: klimaatverandering, systeemgrenzen, natuurbehoud, armoedebestrijding, diversiteit, duurzaam ondernemen, noem maar op. Wie de eerste tien hoofdstukken bestudeert, weet heel wat van duurzame ontwikkeling.Ik stel, als complement van de SDG’s voor de korte termijn, voor om daarnaast voor de lange termijn een droom te formuleren in de vorm van ISG’s, Intrinsic Sustainability Goals. Een eerste voorstel daarvoor, niet meer dan een bescheiden begin van de discussie, vind je in het boek en ook online.
Het Antropoceen
En dus prikkel ik op allerlei manieren de fantasie en de creativiteit van de lezers. Voor dat doel schrijf ik in hoofdstuk 11 over het door Paul Crutzen en Eugene Stoermer geïntroduceerde ‘Antropoceen’, de periode waarin, zoals ik het omschrijf, “de Mens niet meer wordt gevormd door de Aarde, maar de Aarde door de Mens.” Daarna vertellen de twee slothoofdstukken over de polycrisis waaraan de wereldwijde samenleving – niet alleen bestaande uit mensen en hun instituties maar ook uit alle andere dieren en de natuur als geheel – lijdt.
Over dragons of inaction, zoals Robert Gifford het noemt: verlammende redenen om niet in actie te komen. Over het tegenovergestelde daarvan: handelingsperspectieven, van waaruit je als professional of student juist wel kunt bijdragen. Over de lerende samenleving, en daarmee ook over de prachtige rol van het onderwijs, en dus van de docenten, voor duurzame ontwikkeling.
Symposium, 30 januari
Om de docenten van universiteiten en hogescholen een handje op weg te helpen met het nieuwe Basisboek, organiseert Uitgeverij Noordhoff een symposium met een aantal indrukwekkende sprekers, waaronder ‘transitiehoogleraar’ Jan Rotmans; Ankie van Wersch, directeur van MVO Nederland; en Piet Sprengers, duurzaamheidsmanager van de ASN-bank.Datum en tijd: 30 januari, 13.30 tot 17.00 uur; receptie tot 18.00 uur
Toegang: Gratis na aanmelding. Docenten in het hoger onderwijs krijgen er het nieuwe Basisboek.
Het symposium is er niet alleen vanwege de boeklancering, maar tegelijk ook voor mijn afscheid, althans voor een deel: nu ik de leeftijd van 70 nader, gaat dit boek mijn laatste grote werk voor duurzame ontwikkeling worden. Wel blijf ik beschikbaar voor mijn grote passie en missie, duurzaamheid: ik ontvang nog steeds graag uitnodigingen voor lezingen en gastcolleges!
Hulpmiddelen
In mijn eigen bijdrage aan het symposium ga ik niet alleen meer vertellen over het boek zelf, maar ook over een scala aan hulpmiddelen die samen met het boek een zeer complete onderwijsmethode vormen. Ik nodig je uit om alvast eens te kijken naar: de powerpoints, één voor elk hoofdstuk; het complete overzicht van de 17 SDG’s en hun 169 targets en 232 indicatoren; de assessmentmethode voor duurzaamheidscompetenties RESFIA+D; een leiderschapstest; en de computerprogramma’s die ik voor het boek ontwikkelde. Je kunt dat allemaal vrijuit downloaden. Kijk daarnaast ook naar de grote verzameling QR-codes die verwijzen naar films op YouTube, online databases en rekenmodellen en nog veel meer."Niko Roorda,