Het neoliberale model voor de economie werkt niet meer. Wat nu?

De econome Marleen Janssen Groesbeek vraagt zich in haar column in P+ af hoe economen tot een nieuw model kunnen komen om de neoliberale economie te vervangen.

Ze schrijft: De afgelopen maanden hebben Jan Bom en ik ons opnieuw verdiept in de basisbegrippen waar ons dagelijks economisch denken op gebaseerd is. Wat is de rol van de markt en de overheid? Hoe berekenen we economische groei? Wat is het resultaat van de huidige manier van economisch handelen met de nadruk op eigenbelang?

De conclusie van al dat onderzoek: hoe we economische groei berekenen is ook maar een afspraak. Het huidige economische systeem moet vervangen worden door wat anders. Als we het zelf niet doen dan gebeurt het vanzelf, maar dan niet op een prettige manier. 

"Waar blijft dat Goede Leven?"

We leven nu alweer zo lang in de huidige zogenaamde ‘neoliberale economische omgeving’ dat we zijn gaan denken dat dat het enige economisch model is. Helaas levert dat model niet het goede leven op dat we allemaal wensen. Sterker nog: in ons deel van de wereld vrezen veel ouders dat hun kinderen het slechter zullen krijgen, dan zij het zelf hebben. In ontwikkelingslanden sturen ouders hun kinderen zelfs op gevaarlijke routes naar het rijke Westen. Dat is niet alleen gevaarlijk, maar leidt tot mensonterende omstandigheden op de Middellandse Zee en bij ons om de hoek. Het neoliberale model is failliet, maar de politici zijn eraan verslaafd.

"De overheid gedraagt zich als een commerciële speler"

Het is niet voor niets dat de groepen van mensen die boos zijn op politici en economen groter zijn dan ooit. Beleidsmakers blijven ook maar hameren op marktoplossingen en zelf hard werken. Alsof is gebleken dat het dan vanzelf wel goed komt. Van superduurzaam tot extreemrechts vragen mensen zich af waarom we elke dag datzelfde economische menu krijgen voorgezet om uit te kiezen. De samenleving, de natuur en de mensen en dieren op de planeet worden er niet gelukkiger en gezonder van. 

Daar bovenop komt, dat het eenzijdige menu al lang niet meer zo neoliberaal is als we denken. De overheid gedraagt zich als een commerciële speler in het economisch verkeer en heeft een grote invloed op de samenstelling van het menu. De bevoordeling van een aantal niet zo gezonde toeleveranciers en verkeerde ingrediënten die de burgers ontmoedigen of zelfs hinderen zelf initiatief te nemen, leveren een eenzijdig dieet op.

"A hungry economist explains the world"

Hoe divers een economisch menu kan zijn, is te lezen in het nieuwe boek van de Zuid-Koreaanse econoom Ha-Joon Chang: ‘Edible Economics: a hungry economist explains the world’. Dit aan de hand van onder andere knoflook, okra, ansjovis, wortel en rogge. Bovendien krijgt de lezer ook nog even mee dat de economische rijkdom van het Westen een verhaal is van uitbuiting en gebrek aan vrijheid van de ene groep mensen om welvaart en vrijheid te kunnen bieden aan een andere groep mensen die de macht hebben. Wat dat betreft zijn we sinds de overheersing van Spanjaarden, Portugezen, Britten en wijzelf als Nederlanders niet veel opgeschoten in het zorgen voor een meer rechtvaardige verdeling van de rijkdom die onze planeet aan iedereen kan bieden.

Het mooiste advies dat Chang geeft in Eetbare Economie is dat we – net als we zouden moeten doen als we eten, kleding en elektronica kopen – goed moeten kijken waar de economische ideeën vandaan komen en hoe ze zijn ontstaan. Want dat het neoliberale model niet meer werkt, is ook omdat we zelf er een rommeltje van hebben gemaakt. Het resultaat is te vies om op te eten.

Marleen Janssen Groesbeek is lector Sustainable Finance & Accounting aan Avans Hogeschool.