Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Andre Nijhof en Lucas Simons
Andre Nijhof en Lucas Simons
07 augustus 2020

Overheid mag verdienen aan duurzaamheid

De coronacrisis heeft de posities op het bordspel behoorlijk veranderd. Vooral de overheid is sterk uit de strijd gekomen, terwijl heel wat bedrijven en bedrijfstakken binnen enkele maanden sterk verzwakt zijn. Dit heeft forse gevolgen voor verduurzaming, stellen hoogleraar André Nijhof en Lucas Simons van NewForesight. Ze zien het aan hun opleiding ‘Changing the Game’ die voor dit jaar 2020 volgeboekt is. En vol is in deze coronatijd met 14 deelnemers echt vol. 

Nijhof en Simons: “We zien dit jaar veel deelnemers uit overheidsdiensten en semi-overheden. Dat zegt genoeg. Zij zijn nu aan zet om duurzame strategische doelen om te zetten in praktische beleid. Nieuw in de discussie is: mag de overheid aan verduurzaming verdienen?”

Changing the Game zal ook dit najaar weer op Nyenrode Business Universiteit in Breukelen worden georganiseerd, waar Nijhof hoogleraar duurzaam ondernemen is. De course start in september en is sneller dan verwacht volgeboekt. “De coronacrisis heeft vragen opgeleverd: hoe nu verder? Dat merken we aan het aantal geïnteresseerden. Daarom houden we de mogelijkheid open om nu al vrijblijvend voor 2021 een plek te reserveren, voor de volgende course van 5 dagen die in februari begint.”

Nijhof stelt dat we door de coronacrisis anders tegen de overheid zijn gaan aankijken. “We vonden tot voor kort dat de overheid vooral faciliterend moest optreden. Niet te leidend. Die rol was aan het bedrijfsleven voorbehouden. Door de crisis is er opnieuw waardering voor wat een regering kan doen, ook voor kennisinstituten. Dat heeft tal van effecten, onder andere voor het realiseren van een kringlooplandbouw. Ik hoop dat de daadkracht terugkeert die we zagen ten tijde van de aardgastransitie, toen Nederland in korte tijd het hele land aansloot op de aardgasbel in Slochteren. De overheid had daar toen een groot financieel belang bij, omdat baten in de schatkist belandden. Daarna is een knip in dat denken ontstaan. Baten van ontwikkelingen kwamen bij het bedrijfsleven terecht. Je moet het aan de vrije markt overlaten, werd het idee. Ik zou ervoor willen pleiten dat de overheid nu ook weer meer financieel voordeel heeft bij de verduurzaming van ons land.”

Een teken aan de wand is ook de groeiende belangstelling voor de Italiaans-Amerikaanse econome Mariana Mazzucato, die onlangs nog in een onlineverbinding met De Balie in Amsterdam sprak. Zij toonde in eerder onderzoek aan dat grote innovaties niet door bedrijven, maar door overheden voorgefinancierd werden. De ruimtevaart van de NASA leverde anti-aanbaklagen aan en zonnepanelen. Internet, gps en touchscreens werden door het Amerikaanse leger ontwikkeld. De research naar belangrijke innovatieve geneesmiddelen werden ook door staatsorganisaties gefinancierd. Het was echter niet de overheid die direct profiteerde van de dure ontwikkelingskosten, maar bedrijven. Mazzucato kondigde aan in haar nieuwe boek volgend jaar nog sterker te zullen pleiten voor een betere verdeling van kosten en baten bij ontwikkelingsprojecten die via overheden worden voorgefinancierd.

Een andere verdeling van markt en bedrijfsleven vraagt wel een omslag bij overheden, die ook aantrekkelijker moet worden als werkgever voor getalenteerde medewerkers. Simons, die goed bekend is in ontwikkelingslanden, plaatst dan ook een kanttekening. “De coronacrisis heeft onze aandacht verlegd van een internationale oriëntering naar zorgen over onze eigen economie. Wat is er nodig om op korte termijn te overleven? Waar is meer sturing en coördinatie van de overheid nodig? Door deze meer nationale focus is het ons ontgaan wat de coronacrisis in Afrika aanricht. Daar is het overheidsfalen dramatisch. Wij krijgen heus onze cacao en onze bananen wel, maar de afbraak van de waardeketen is er ongelooflijk snel gegaan. Er is enorme armoede en kwetsbaarheid ontstaan.”

Het krachtenveld op het speelbord is dus veranderd. Maar zijn ook de spelregels veranderd waardoor een duurzame wereld dichterbij is gekomen? Nijhof en Simons stellen eerst vast dat in het bedrijfsleven duurzaamheid lager op de prioriteitenlijst is komen te staan: “Nu maar even niet. Het is nu pompen of verzuipen.” 

Toch denken ze dat een verandering van spelregels dichterbij is gekomen. “Kijk naar de luchtvaart. Daar konden vliegmaatschappijen tot dit jaar goed wegkomen met wat initiatieven op het gebied van biofuels. Na de lockdown hebben we ervaren dat we ook kunnen leven zonder al die vluchten. Er is nu een besef dat niet elke vlucht meer vanzelfsprekend is. Er zijn andere alternatieven. Waarom zou je nog vliegen op afstanden tot 500 kilometer en niet de trein nemen? Die discussie over vluchten op de korte afstand kan zich gaan vertalen in regelgeving: dat mag niet meer.”

Het boek ‘Changing the Game’ van Nijhof en Simons komt dit najaar uit en is actueler dan ooit. Net als in de course is er veel aandacht voor backcasting: het zetten van een duurzame stip op de horizon en dan terugwerken naar het heden, met verdeling van de rollen van alle spelers; overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en kennisinstituten. 

TIP. Wie niet tot 2021 op de volgende course ‘Changing the Game’ wil wachten, kan intekenen op modules van het modulaire MBA-programma Business & Sustainable Transitions van Nyenrode, waar Nyenrode bij betrokken is en Simons optreedt als gastdocent.

Nu alvast vrijblijvend reserveren voor Changing the Game voorjaar 2021