Auto’s zullen in de toekomst 20.000 euro duurder worden, alleen al door prijs van ijzer. “In plaats van geld op de bank te zetten, staat onze spaarpot straks op straat”, voorspelde hoogleraar Harald Sverdrup op de conferentie Resource Wende in Amsterdam. “De auto wordt straks gezien als een pot met zilver.” De Club van Rome wil een internationale groep met deskundigen opzetten die landen praktisch gaat begeleiden in het voorkomen van een grondstoffencrisis. De ‘countdown’ van onze samenleving is al begonnen, volgens Sverdrup.

Sverdrup werd eerder in P+ geportretteerd als ‘World’s bookkeeper’. De hoogleraar System Dynamics uit Noorwegen bepaalde van alle grondstoffen de ‘piekdatum’, het moment waarop de delving op zijn hoogtepunt is en daarna steeds duurder en duurder wordt. Koper zal de prijs van auto’s ook fors doen stijgen. “Koper gaat de prijs van zilver overstijgen en zilver de prijs van goud” , verwacht Sverdrup, die in zijn computersysteem ook de historische prijsontwikkeling heeft opgenomen.

Het piekmoment van koper berekende Sverdrup op 2044. Nu al lopen de kosten van mijnbouwbedrijven steeds verder op omdat de delving steeds lastiger wordt. Olie (2012), gas (2016) en steenkool (2020) zijn al over hun piekmoment heen en als grondstof niet te recyclen.

In zijn toespraak in het SDG House in het Koninklijk Instituut voor de Tropen toonde Sverdrup ook de schaarser wordende grondstoffen die nodig zijn voor laptops, computers, mobiele telefoons maar ook de metalen die de energietransitie mogelijk moeten maken. Dat kan nog wel eens een heel lastig verhaal worden. Het is niet alleen de vraag of elektrische auto’s in de toekomst nog betaalbaar zullen zijn door ijzer, maar ook door de meer kostbare metalen. Zo rond 2040-2050 gaan er grote zorgen ontstaan over de schaarste aan metalen als indium, germanium, gallium, cadmium-tellurium en zilver (piekmoment 2045, wel recyclebaar, voor 70 procent). Tal van schaarser wordende metalen zijn ook nodig voor de productie van duurzame energiebronnen. 

Om die reden is de boodschap van de Club van Rome, waarvoor Sverdrup aan het model World7 rekent, verbonden met de klimaattop COP26 de VN in Glasgow. Oud-staatssecretaris Stientje van Veldhoven bevestigde dit op de conferentie. “Er zijn verbanden tussen de opwarming van de aarde en de schaarste aan materialen.” Als nieuwe directeur van het World Resources Institute is zij nu in Schotland op de VN-top. “Waar ik nu vrijer kan spreken dan ik in mijn politieke rol kon.”

De boodschap van Sverdrup is nog alarmerender dan toen de Club van Rome in 1972 meldde dat er ‘grenzen aan de groei’ waren. Vooral ook omdat sommige thema’s door de internationale politiek als onbespreekbaar worden geacht. Op de vraag wat de olifant in de kamer is, zegt Sverdrup, zonder enig aarzelen: “De overbevolking op deze planeet. Daar wil niemand over praten. Maar het veroorzaakt wel uitputting van de bodem, om zoveel monden te moeten voeden. Ook daar lopen we tegen grenzen aan, met steeds meer uitgeput landbouwareaal.”

Hij ziet patronen in onze overconsumptie die overeenkomen met de val van grote culturen, zoals het Romeinse Rijk. Sverdrup maakt vergelijkingen met de ‘piekmomenten’ van nu: “Het maximum aan beschikbare energie werd bereikt in jaar 350 na Christus. Het maximum aan graan in 380 na Christus. De hoeveelheid beschikbaar land in 340. De Romeinen bereikten hun maximale rijkdom kort daarop, rond 370 en 380. Maar de kosten van hun dure levensstijl waren al snel niet meer op te brengen: in 390 tot 400 ontstonden grote economische problemen. In 410 ging het Romeinse Rijk ten onder. In hun munten zat toen al geen zilver meer. Dat was een duidelijk teken hoe de financiële staat van het Rijk ervoor stond.”

Volgens Sverdrup is hetzelfde scenario zich ook nu aan het ontrollen. “De hoeveelheid beschikbare energiebronnen bereikt in de periode 2020-2030 zijn piek. De hoeveelheid mineralen en metalen rond 2030-2040. De hoeveelheid beschikbaar voedsel rond 2050-2060. De top van onze welvaart zal in 2035 bereikt zijn. De kosten van onze welvaart gaan we pas goed daarna zien, vanaf 2035 tot 2050. Als we nu niets doen, is mijn kleinzoon als hij net zo oud is als ik nu straks een bedelaar.”

Hij moet bij al zijn zwarte prognoses wel een slag om de arm houden. "Zo zal het gaan als we doorgaan zoals nu: Business-as-Usual. Dat stuiven we rechtuit richting de klif. Maar dat hoeven we natuurlijk niet te doen. Als we wereldwijd een ruk aan het stuur geven is er zelfs een kans dat we 0 procent kans maken op een regelrechte ramp. Het belangrijkste element dat daarvoor nodig is, is simpelweg de wil om dat te doen."

Sverdrup is naast zijn hoogleraarschap ook adviseur. Hij werkte met de regering van Zweden aan een ‘1000-jarenplan voor de bosbouw’. Zweden wil al heel snel CO2-neutraal zijn. “Duizend jaar lijkt voor een mensenleven heel lang, maar voor een land is dat het niet. Ik heb een CO2-scenario uitgerekend voor de bebossing van Zuid-Zweden. Daar worden nu meer dan 30 miljoen bomen per jaar aangeplant. Die slaan niet alleen carbon op in hun hout, maar brengen het door hun diepe beworteling ook diep in de bodem, waar het ‘hard carbon’ wordt. Dat ontsnapt niet meer in de atmosfeer.”

Maar hoe verklaart hij dan de prijsstijgingen van de grondstof hout, na de coronacrisis? De bouw van bijvoorbeeld duurzame houten skeletwoningen wordt er een stuk duurder door. Sverdrup vindt deze prijsstijging juist terecht. Hij spreekt niet over bosbouwers, maar over boeren. “Want dat zijn het. Ze verbouwen alleen bomen, waar je voor de oogst wat langer op moet wachten; een jaar of zeventig. Deze boeren hebben het heel lang heel slecht gehad, zo weinig geld kregen ze voor hun oogst. Ze maken nu eindelijk wat geld en kunnen hun schulden gaan wegwerken. Zij zijn nooit financieel gewaardeerd voor hun enorme bijdrage aan het voorkomen van opwarming van de aarde.”

De Resource Wende, georganiseerd door Wouter van Dieren (ook prominent lid van de Club van Rome), gaat een vervolg krijgen in de vorm van een Action Plan, vergelijkbaar met eerdere wereldomvattende initiatieven om de zure regen te stoppen of het gat in de ozonlaag. Een initiatiefgroep wil een Executive Committee samenstellen, dat samen met regeringen wil gaan werken aan ‘backcasting’, onder andere. Nederland bijvoorbeeld wil in 2050 op volledig circulaire economie draaien, waar geen nieuwe grondstoffen voor nodig zijn. Vreemd genoeg ontbreekt hierbij een werkplan waar terugrekenend de te behalen doelen in staan geformuleerd. Wat moet er in 2049 zijn bereikt, wat in 2048, wat in 2047, enzovoorts tot aan 2021. Een bezorgde oud-premier Jan Peter Balkende, ook prominent aanwezige op de tweedaagse Resource Wende, zegt deze ‘backcasting’ noodzakelijk te vinden. Hij begrijpt niet dat er nog steeds niet zo’n praktische uitwerking is gemaakt.