Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Banking history
Banking history
05 april 2019

SDG’s alleen haalbaar met ‘ouderwetse’ banken

Willen de Sustainable Development Goals (SDG’s) ooit gehaald worden, dan zullen banken terug moeten naar hun oorspronkelijke wortels. De vraag is wel of dit nog kan. Dat is de conclusie in het komende boek ‘Changing the Game’ in het hoofdstuk over de bedrijfstak Finance. Er is alle reden voor zorg. Ondanks alle initiatieven na de bankencrisis van 2008 zijn de vaste patronen in de financiële wereld niet wezenlijk veranderd.

Wat moet er gebeuren om banken en verzekeraars weer tot  ‘ouderwetse’ instituten te maken? In de 19e eeuw werden ze opgericht om onmogelijk lijkende doelen door middel van financiering mogelijk te maken. Dat is de vraag die het komende boek ‘Changing the Game’ van hoogleraar André Nijhof van Nyenrode Business Universiteit en CEO Lucas Simons van NewForesight centraal staat. In deze bundel worden tien verschillende bedrijfstakken geanalyseerd. 

Dit voorjaar organiseren Nijhof en Simons op Nyenrode een exclusieve leergang van een week waarin zij met de deelnemers diepgaand verschillende bedrijven en bedrijfstakken analyseren. Op basis daarvan kan voorspeld worden welke stappen de groei naar verduurzaming zullen versnellen. 

De eerste deelnemers voor deze intensieve ‘course’ van een week (6 - 10 mei 2019) hebben zich inmiddels gemeld. Er is in totaal plaats voor 20 belangstellenden uit het bedrijfsleven, overheid of maatschappelijke organisaties. Aanmelding loopt via de website van NewForesight.

Het bankbedrijf wordt beheerst door twee ‘loops’ die elkaar raken en versterken. Dit heeft een overwegend ‘niet duurzame financiering’ tot gevolg. De eerste loop karakteriseert een markt die voortdurend groei dicteert en geen interesse heeft in het opbouwen van relaties met klanten. Hierdoor zijn producten en het servicepakket puur op het maken van winst gericht. Een kleine groep van grote financiële instituten dicteert de manier van denken voor de rest. De tweede loop die tot een duurzame ontwikkeling zou moeten leiden, maakt nauwelijks kans. Sinds de jaren van Thatcher en Reagan overheerst neo-liberaal denken waarin overheden moeten verkleinen en markten dereguleren.

Dat was heel vroeger wel anders, schrijft het team van co-auteurs (Caroline van Leenders, Pieter Luchtigheid, John Ganzi en Idzard van Eeghen) in het hoofdstuk over ‘structuur van de financiële wereld’.

Een quote: “Veel financiële organisaties zoals banken en verzekeringen werden opgericht om als hefboom te dienen voor het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken. In veel landen werden zo onder andere systemen voor ziektekostenverzekering opgericht. Dat had niet alleen voordelen voor patiënten die toegang kregen tot gezondheidszorg, maar stimuleerde veelbelovende jonge mensen om medicijnen te gaan studeren. De belofte van gegarandeerd werk lonkte. Banken waren meer bereid om te investeren in ziekenhuizen, vanwege het lagere risico. Tenslotte stimuleerden deze ziekenkassen de economie: mensen hoefden geen grote spaartegoeden op te bouwen voor het geval ze ernstig ziek zouden worden of een ongeval zouden krijgen. Ze gaven daarop meer geld uit aan consumptieve uitgaven, die de economie stimuleerden.”

Bijzonder is dat de SDG’s een vergelijkbare agenda hebben als de oprichters van de huidige banken en verzekeringsmaatschappijen hadden in de 19eeeuw, toen Europese arbeiders en boeren in armoede leefden. Hongersnoden werden afgewisseld met epidemieën. Vandaag worden met de ‘SGD’s’ opnieuw wereldproblemen concreet gemaakt. De VN levert er zelfs een praktische aanpak bij. En een schatting van de kosten: zo’n 12 biljoen dollar. Maar een werkelijke aansluiting met de financiële wereld is er nog steeds niet, ook al zijn de SDG’s toch alweer in 2015 gelanceerd. 

Wel initieerde de sector sinds 2008 een hele reeks met vrijwillige initiatieven, die onder andere tot doel hebben om tot een meer duurzame financiering te komen.  Van ‘bankierseed’ tot ‘Dow Jones Sustainability Index’, van duurzame ESG-criteria voor beleggers tot een International Integrated Reporting Council (IIRC) met richtlijnen voor het integreren van financiële en duurzame jaarverslagen. In een rapport uit 2017 werd zelfs gesteld dat wereldwijd van de 87 miljard dollar aan uitstaande bezittingen (assets) wereldwijd ongeveer 23 miljard min of meer duurzame kenmerken had: zo’n 26 procent. Al deze initiatieven herstelden echter niet het geschade vertrouwen in de sector. De reden: de huidige fundamentele regels van het financiële spel bleven ongewijzigd, ook al werd het toezicht door overheden op de financiële instellingen steeds strenger.

Wanneer zullen burgers de banken en verzekeraars weer vertrouwen en gaan zien als ‘force for good?’ In het hoofdstuk staat daarover een prachtige zin, die we graag onvertaald laten: “The market transformation of the financial sector has the characteristics of going back to the future it once aimed to create. And maybe it will be able to do so. That remains to be seen.”

Hoogleraar André Nijhof geeft daarbij nog wel de waarschuwing dat het niet overheden zullen zijn, die dit proces kunnen afdwingen. “Het lastige van een overgereguleerde sector zoals de financiële sector is dat velen bijna automatisch naar nieuwe regels van de overheid kijken als er problemen zijn. En daar kan de oplossing echt nog niet van komen.”

Nijhof verwijst daarbij naar de 4 fases die duurzame markttransformatie kenmerken. Ze lijken op de groei van een mens: babyfase (1), kinderfase (2), tienerfase (3) en volwassenheid (4). “Reguleren door de overheid kan pas in fase 4 van de markttransformatie, terwijl de sector nog vooral in de 'kinderfase' 2 zit. Dan past het om kleur te bekennen als bank, verzekeraar en pensioenfonds. Op welke duurzaamheidsthema’s wil je het verschil gaan maken? Welk lange termijn commitment geef je daarbij af? En hoe kun je dat doorvertalen naar de waardeproposities richting klanten, beleggingsobjecten en andere partijen in jouw markt? Dat zijn de goede vragen in fase 2 en gelukkig zien we de laatste jaren dat steeds meer banken, verzekeraars en pensioenfondsen zich hierin positioneren. Bijvoorbeeld Rabobank in relatie tot het voedselvraagstuk (SDG-2&12), Aegon in relatie tot toegang tot zorg en onderwijs (SDG-3&4) en ABP in relatie tot verduurzaming van de gebouwde omgeving (SDG-11&13). Bovendien heeft ABN Amro in 2018 een volgende stap gezet door als eerste bank ter wereld met een Integrated Profit & Loss statement te komen. Dat helpt allemaal om in fase 2 te leren hoe de partijen in de markt kunnen concurreren op duurzaamheid in plaats van uitsluitend op winst en groei. Daarmee worden de condities gecreëerd om straks door te kunnen stromen naar fase 3 (duurzaamheid als pre-competitief vraagstuk) om daarna tot het nieuwe normaal te kunnen overgaan via wetgeving (fase 4).”

Aanmelden voor 5-daagse cursus ‘Changing the Game’