Auteur en natuurkundige Niko Roorda vindt de Sustainable Development Goals (SDG’s) geen echte stippen op de horizon. Daarom stelde hij in zijn boek Omniconomie tien doelen op die veel langer houdbaar zijn.

Nu de regering Rutte IV het te lastig vindt om de SDG’s als uitgangspunt voor duurzaam overheidsbeleid te nemen, kijken we eens naar doelen en waarden die over honderd jaar nog steeds goed moeten zijn.

Niko Roorda heeft het als exacte wetenschapper niet zo op economen. Economie is ‘knutselwerk’ stelt hij in zijn nieuwste boek vast. ‘De wereldwijde economie is gewoon maar zo’n beetje ontstaan. Zonder doel, zonder ontwerp, zonder inzicht. Daarom gaat er in de wereld zo verschrikkelijk veel fout. Dat kan anders. Beter’.

Hoe zou een duurzame toekomst er uitzien wanneer het aan een als natuurkundige opgeleide man als Roorda zou liggen? Wanneer we ons niet door met elkaar ruziezoekende economen laten leiden, die zelfs ‘de fundamentele verbanden in de economie nog niet begrijpen’? Omdat hun kennis nu eenmaal niet gestoeld is op harde wetten, zoals dat in de natuurkunde wel het geval is?

Dat is een interessante exercitie. De als altijd obsessief werkende Roorda voert zijn lezers in 322 pagina’s langs vele opmerkelijke en onbekende feiten. Ook de o zo praktische Sustainable Development Goals van de VN ontkomen niet aan zijn kritische oordeel.

Roorda stelt eerst vast dat de SDG’s in 2015 zijn opgesteld voor een periode van niet langer dan 15 jaar. Daarom heten de doelen ook wel Agenda 2030. Let wel: te realiseren over 8 jaar, maar nog niet eens doorgedrongen in het kabinetsbeleid van Nederland.

Roorda stelt over deze periode: ‘Dat is erg kort, want duurzame ontwikkeling is een proces voor de lange termijn: minstens vijftig tot honderd jaar, waarschijnlijk zelfs nooit eindigend. De wereldwijd overeengekomen doelen zijn dus niet gericht op een diepgaande systeemverandering, maar vooral op belangrijke maar vlot bereikbare resultaten. (-) Voor beleidsmakers is dat best handig, maar de laatste jaren is daardoor de verkeerde indruk ontstaat dat duurzaamheid = SDG’s. Als gevolg daarvan is er de neiging om naar duurzaamheid te streven door middel van het afvinken van lijstjes’.

En jawel, het kolossale archief met feiten en illustraties van Roorda gaat open. Hij signaleert nog andere ‘handicaps’ bij de SDG’s. ‘Je kunt duidelijk zien dat ze een compromis vormen waarin alle landen een zegje hadden. China bijvoorbeeld, waardoor aspecten ontbreken die in het kader van duurzaamheid als essentieel worden beschouwd, waaronder democratie en mensenrechten’.

Daarna doet de dr. Roorda, die theoretische fysica en wetenschapsfilosofie studeerde en promoveerde in de sociale wetenschappen, iets wat we hem niet eerder zagen doen. Hij stapt uit zijn rol als diegene die uitlegt en verklaart. Roorda stelde eigenhandig 10 doelen op waar we een eeuw mee vooruit moeten kunnen, wanneer we streven naar een duurzame toekomst. Hij noemt ze ‘Intrinsic Sustainability Goals’, oftewel ISG’s.

1. Verdeling. Inkomsten en bezittingen worden redelijk gedeeld of verdeeld, zodat armoede en extreme ongelijkheid niet bestaan en iedereen een beetje prettig kan leven.
2. Saamhorigheid. Kwetsbaren, zoals kinderen, ouderen, zieken, gehandicapten en afwijkenden worden maatschappelijk en materiaal beschermd en gesteund.
3. Arbeid. Een eerlijke beloning wordt gegarandeerd voor geleverd werk. Dat werk is zinvol, passend, bevredigend en voor iedereen die dat wil beschikbaar.
4. Rechten. Alle mensenrechten zijn echte rechten, dat wil zeggen: individueel opeisbaar.
5. Handel. Eerlijke handel wordt bevorderd. Wellicht is oneerlijke handel zelfs onmogelijk of ondenkbaar.
6. Leefomgeving. Iedereen wordt op een vanzelfsprekende wijze gestimuleerd om zorgvuldig om te gaan met alles wat van waarde is, zoals grondstoffen, natuur, milieu, mensen, cultuur, emoties, schoonheid.
7. Waarden. Deze waarden, en die van goederen, diensten en kosten, worden op een reële manier tot uitdrukking gebracht.
8. Stabiliteit. In de loop van dagen, jaren, decennia en eeuwen ontstaan geen grote economische schommelingen of catastrofes die productie doen stagneren waardoor mensen en samenlevingen de dupe worden.
9. Deelname. Deze en andere ISG’s worden vastgesteld door middel van actieve participatie van allen die dat wensen, gericht op consensus.
10. Toekomst. Dit alles kan onbeperkt, tot in lengte van duizenden jaren, worden volgehouden, voor zover redelijkerwijs kan worden overzien. Toekomstige generaties zullen geen nadelige gevolgen ondervinden van onze levensstijl: geen achtergelaten rommel, geen beschadigingen, geen tekorten.

Jammer dat deze punten zomaar ergens op pagina 233 verstopt zijn. Je moet er zelf op naar zoek, zoals je ook op internet naar feiten en waarheden zoekt. 

Laten we de proef eens op de som nemen. Wat heeft Roorda ons in zijn boek te vertellen over het onderwerp ‘biodiversiteit’? Dat woord staat niet in het register, maar Roorda biedt wel een alternatief: biocapaciteit. Dat is een ander woord om ‘de ecologische voetafdruk’ aan te duiden. En ja hoor, de docent in Roorda levert eerst de basis. Wanneer was de eerste ‘Earth Overshoot Day’, de dag waarop wereldwijd het ‘ecologische jaarbudget op was vóór het einde van het jaar? Dat was op een dinsdag. Op dinsdag 21 december 1971, om precies te zijn.

Roorda: “Sinds 1971 wordt op de gehele aarde per saldo roofbouw gepleegd. Met nare gevolgen. Oeroude bossen worden omgeploegd tot akkers. Vruchtbare grond wordt uitgeput door intensieve landbouw… (-) We raken blut, we houden dit niet vol. Groei is de verslaving van de wereldeconomie’.

Het bleef niet bij een boek. Alle achtergronden, doe-materiaal en rekenmodellen die Roorda zelf schreef, plaatste hij op zijn persoonlijke website Roorda.nu. Deze stukken zijn als PDF gratis te downloaden. Er is van alles te vinden. Het is een goudmijntje.

Niko Roorda
Omniconomie, de weg naar een intrinsiek duurzame wereld
Uitgeverij Gompels & Svacina

Prijs 29,95