Directeur Maria van der Heijden van MVO Nederland vindt dat vliegtuigmaatschappijen Air Miles moeten afschaffen. Deze bonus op zoveel mogelijk vliegen noemt ze in de nieuwe P+ Special een ‘perverse prikkel’. Het belemmert bedrijven om hun werknemers te stimuleren wat vaker de trein te nemen, of een videoconferentie te organiseren.

Van der Heijden zegt in de nieuwe P+ Special: “Een van onze partners voerde een interne CO2-beprijzing in en ontdekte dat er een heel perverse prikkel zit in het Air Miles-systeem van vliegreizen. Als je medewerkers vraagt met de trein te gaan kom je aan hun indirecte ‘beloning’ met vliegen. Die Air Miles moeten dus afgeschaft worden, als systeemuitwas.” 

Medewerkers kunnen zakelijke Air Miles gebruiken om een privévakantie met het vliegtuig bij elkaar te sprokkelen. 

Van der Heijden noemt dit voorbeeld in een uitgebreid gesprek over de belemmeringen die systemen opwerpen. Deze zijn zo groot dat ze ‘de olifant in de kamer’ zijn. Sinds dit jaar wordt er in duurzame kringen steeds vaker over gesproken, omdat duurzame bedrijven en duurzame bedrijfsactiviteiten vastlopen op de economie waar alles draait om financiële winst, niet om maatschappelijke waarde. 

De algemeen directeur van MVO Nederland erkent het probleem volmondig. “Een aantal dingen gaat niet snel genoeg, omdat er handicaps in het systeem zitten. Daardoor wordt de transitie naar de nieuwe economie belemmerd. In de krant staat dat de overheid duurzaam inkopen nog centraler stellen. Nou ja. Dat is al jáááááááren geleden afgesproken. Blijkbaar moet dat weer opnieuw geagendeerd worden, anders blijft de laagste prijs de dominante factor bij inkopen. Moet je nagaan. De overheid is launching customer.De herhaling van boodschap wordt nu gekoppeld aan het klimaatakkoord. Maar de klimaatafspraken zijn al van vier jaar geleden. De SDG-afspraken (Sustainable Development Goals) zijn ook al vier jaar oud. Het blijkt dat de praktijk heel weerbarstig is. Ik ben iemand van de praktijk, maar het systeem maakt gewoon dat ondernemers wel supergemotiveerd moeten zijn om door te zetten. Onze koplopers hebben last van dat systeem waarbij de prijs belangrijker is dan het geluk van mensen of het welzijn van de planeet.”

MVO Nederland is de netwerkorganisatie van en voor duurzame ondernemingen.

Volgens Van der Heijden bepaalt het huidige economische systeem ‘heel erg hoe mensen zich gedragen’: “Ook hoe je beoordeeld wordt op het geld dat je verdient, de winst die je maakt. Daar is het systeem op gericht. Van je belastingaangifte tot en met vennootschapsbelasting, alles gaat over geldwaardering. Veel minder op andere waarden. Daarom pleiten wij voor een nieuwe rijkdom. Je moet het hele waarderingssysteem van de economie veranderen, waardoor je happy people, happy planetgaat krijgen.”

Van der Heijden is in het interview genuanceerd over de vraag of het goed of slecht is dat grote bedrijven uit de ‘oude economie’ duurzame startups uit de ‘nieuwe economie’ overnemen.

Van der Heijden: “Omdat deze nieuwkomers iets doen wat grote bedrijven zelf niet kunnen. Wanneer deze disruptivein het systeem van de bestaande organisatie moet passen, gaat het initiatief meestal dood. Maar laat je het bedrijf ernaast staan, dan krijgt het de kracht van de schaal die het vaak nodig heeft. Dat is een punt van aandacht, dat speelt op het gebied van afvalverwerking, voedselverspilling, circulaire textiel en de energietransitie. Laat de startups hun eigen dynamiek behouden, hun ondernemerschap, hun innovatie, noem maar op. Unilever doet dat zo, met Ben & Jerry’s en met De Vegetarische Slager. Unilever ziet het potentieel en laat dit soort merken op zichzelf staan. Ik weet dus niet of je van goed of slecht moet spreken. Het systeem is er. Punt. De oude economie is er. Daarbij proberen ‘oude’ bedrijven wellicht pioniers over te nemen met minder goede bedoelingen. Maar het tegengestelde is ook waar. Pioniers worden omarmd omdat ze iets nieuws doen wat goed is en wat het bedrijf zelf niet kan. Moet je aan systeemverandering doen? Ja dus. Anders schiet het niet op.”

Lees het volledige interview met Maria van der Heijden in de P+ Special: “Systemen: de olifant in de kamer”