De Nederlandse fiscalist Marlies de Ruiter maakt grote kans via de OECD/OESO een einde te maken aan belastingontwijking door internationaal opererende concerns. In Nederland wordt haar plan goed ontvangen.

De functie van De Ruiter luidt: ‘Head of the Tax Treaty, Transfer Pricing & Financial Transactions Division’. Afkomstig van het ministerie van Financiën maakte ze sinds haar aanstelling in 2012 bij de OECD/OESO een plan onder de naam BEPS, wat staat voor ‘Base Erosion and Profit Shifting’. Dat gaat dus over het verschuiven van belastingen en daardoor het ondermijnen van belastingregimes.

Het uitkomen van dit rapport valt precies in het jaar waarin het thema ‘Open over belastingen’ het thema is van de Kristaluitreiking 2015, op 19 november. Deze door het ministerie van Economische Zaken en de Nederlandse Beroepsorganisatie van accountants (NBA) georganiseerde prijs is gekoppeld aan het uitkomen van de Transparantiebenchmark, de lijst van grote bedrijven die het meest open duurzaamheidsverslag schreven. Hoeveel en waar er vennootschapsbelasting wordt betaald is echter nog een lastig communicatieprobleem voor bedrijven.

De vragen zijn echter wel helder. Moeten ondernemingen zich laten leiden door wat fiscaal mag, of door wat moreel verantwoord is? Maken bedrijven duidelijk of ze om fiscale redenen omzetten en winsten elders boeken? Wat zijn de voor- en nadelen van deze openheid?

Er moet nog veel gebeuren. Dit jaar nog bracht de VBDO, de vereniging van duurzame beleggers, een studie uit waarin voor het eerst een poging werd gedaan om in kaart te brengen wat 61 Nederlandse bedrijven momenteel rapporten over hun belastingaangifte. Unilever en KPN kwamen nog als beste uit deze ‘Tax Transparancy Benchmark 2015’, maar haalden bij lange na niet het maximaal aantal te behalen punten. ING Bank en de Grontmij bleken openlijk te rapporteren in welke landen omzet werd behaald, Shell publiceert zelfs de belastingafdracht, ook aan Nigeria. Alle te behalen punten staan in de Appendix B van dit rapport.

Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën zal bij de uitreiking over deze onderwerpen spreken. Hij kan daarbij niet om het OECD/OESO-rapport van de ex-directeur Internationale Fiscale Zaken van zijn ministerie heen, een plan dat al positief is ontvangen door de grote ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland. Ook de VBDO ziet het als een goede eerste stap. Nog voordat Wiebes zijn mening geeft, vergaderen op 8 oktober de ministers van Financiën van de G20 in Lima over het pakket voorstellen. De bereidheid om tot overeenstemming te komen bij regeringen is aanwezig.

Dat is geen wonder. Door de fiscale acrobatiek van bedrijven verliezen staten jaarlijks naar schatting 100 tot 240 miljard US dollar aan belastinginkomsten. Vooral het effect op die ontduiking op ontwikkelingslanden is groot. Maar ook ondermijnen de ingenieuze belastingconstructies van concerns de belastingmoraal bij kleinere ondernemingen en bij burgers van landen. Waarom draagt de gewone man zo’n groot deel van zijn inkomsten af, terwijl de grootste bedrijven van deze wereld niet meer dan een symbolische afdracht doen?

BEPS telt drie pijlers om een einde te maken aan deze belastingontduiking. Er moet eenheid komen in nationale fiscale wetgeving die gaat over internationale belastingstromen. Ook moeten er betere overkoepelende internationale standaarden komen om te bepalen waar bedrijven werkelijk economische winst en waarde creëren. Tenslotte moet er volgens de OECD/OESO gewerkt worden aan het verbeteren van transparantie, zowel bij concerns als bij overheden. Dit jaar moet er een framework gereed zijn dat deze uitgangspunten praktisch en meetbaar maakt.

+ Een belangrijke minimum-standaard is de opgave aan concerns om over elk land over belastingopgave (corporate income tax) te rapporten. Dat moet belastingdiensten van alle landen een beeld geven wat er wereldwijd gaande is.

+ Ook moet er een einde komen aan het misbruik van bijzondere belastingfaciliteiten, het zogenaamde treaty-shopping. Het gebruik van holdings om fiscale routes mogelijk te maken moet aan banden worden gelegd. Dat kan effecten voor Nederland hebben, waar nogal wat brievenbusfirma's gevestigd zijn.

+ Schadelijke belastingpraktijken op het gebied van intellectueel eigendom moeten worden teruggedrongen.

+ Er moeten procedures worden opgezet om te voorkomen dat het gevecht tegen belastingontwijking niet ontaard in het dubbel belasting betalen.

Over het laatste punt maakt de financiële wereld zich nog wel de meeste zorgen. Het zou de wereld op zijn kop zetten: eerst niet of nauwelijks belasting betalen en dan ineens twee keer zoveel.

Ondertussen werken onder leiding van Marlies de Ruiter maar liefst 90 landen aan de uitwerking van een gezamenlijk instrument om de BEPS-voorstellen in bestaande bilaterale belastingverdragen in te bouwen. Vanaf 2016, volgend jaar dus al, kunnen geïnteresseerde landen daarbij aansluiten.

Voor Nederlandse critici van de belastingontduikende firma’s is vooral de country-by-country reporting interessant.

In een webmovie op YouTube legt de OECD zelf uit hoe het nu –bijvoorbeeld- gaat. De holding van een concern is gevestigd in Spanje, de group heeft een R&D-bedrijf in Turkije, het productiebedrijf zit in Brazilië en de verkoop loopt via een dochter in Panama, waar ook het intellectuele eigendom is neergezet. Daardoor hebben overheden in Spanje, Turkije en Brazilie geen toegang tot specifieke informatie en is het heel lastig om daar onderzoek naar te doen. Een country-by-country verslag moet een duidelijk overzicht geven van waar de winst, waar de verkoop, waar de werknemers werken, waar er daadwerkelijk eigendommen bestaan en waar er vennootschapsbelasting wordt afgedragen. Belastingdiensten kunnen deze landenrapporten vervolgens met elkaar uitwisselen.

De Kristaluitreiking op 19 november is gratis toegankelijk. Deelnemers aan de Transparantiebenchmark ontvangen hiervoor een uitnodiging. Anderen kunnen zich aanmelden via a.m.slaa@minez.nl. Wie het eerst komt, die het eerst maalt!