Er is geen weg meer terug. De glazen fles en de plastic verpakking hebben hun langste tijd gehad. In de toekomst drinken we cola uit biobottles, gemaakt van afvalstromen uit de landbouw en de voedingsindustrie.

De ene na de andere fabriek wordt uit de grond gestampt. Verschillende soorten bioplastics concurreren nu al met elkaar om de gunst van gigantische afnemers, zoals Coca-Cola. Maar Unilever kan de shampoo natuurlijk ook verduurzamen, door een fles van bioplastics. Bedrijven als Purac, Avantium en DSM investeren fors in research en productie. Nederland is een belangrijke speler op deze wereldmarkt.

Cola drinken uit een fles van bewerkte suikerbietenpulp? Of water uit een fles van omgevormde aardappelschillen? Het is een stuk minder futuristisch dan het misschien lijkt, zo zien we bij Wageningen Universiteit en Research Centrum. We staan in een hal vol buizen, spuitmachines, zakken bioplastic korreltjes, kopjes, doppen en lepeltjes. Chemicus Jacco van Haveren laat er een gewoon uitziend limonadeflesje zien, gemaakt van polymelkzuur (PLA). Nu komt dit polymelkzuur nog van suikers uit maïszetmeel of suikerbiet, gewassen die ook nodig zijn voor voedselproductie. “Maar over vijf jaar, kunnen we al zo’n flesje maken uit bietenpulp of houtafval”, verwacht de onderzoeksleider, “

Om de limonadefles te krijgen, hebben de Wageningers flink aan de spaghettistrengen die deze polymelkzuren zijn moeten trekken, kneden en kristalliseren. Maar een eerste flesje is er. “Al kan deze nog niet tegen temperaturen boven de vijftig graden”, zegt Van Haveren. Het zoeken naar temperatuurbestendiger flesjes wordt onder andere betaald door de Nederlandse melkzuurleverancier Purac, dochter van de leverancier van bakkerij-ingrediënten CSM.  Purac levert al langer biomedische materialen gemaakt uit suiker en wil wereldspeler worden in de bioplastics; in 2010 zette het bedrijf een commerciële fabriek in Thailand neer.

Wageningen en Purac zijn maar twee van de vele partijen die zich nu op de wereldmarkt voor plastic, kunststof, harsen en chemicaliën uit plantaardig materiaal roeren. Bedrijven steken hier geld in omdat ze maatschappelijk verantwoord willen ondernemen. Maar ook vanwege de verwachte groei. Nu al is deze hele markt zo’n 50 miljoen ton, volgens een recente schatting van de internationale belangenorganisatie IEA Bioenergy. De omzet bedraagt nu al een zesde van die op aardoliebasis (330 miljoen ton). “En die markt zal komende jaren verdubbelen”, schrijft de organisatie in zijn rapport Bio-based Chemicals, Optimistisch spreekt ze van een naderend ‘tipping point’. Nu komt de eerste generatie nog uit de suikers of oliën uit eetbare delen van landbouwgewassen – en concurreren nog wel met de voedselproductie. Maar ook de tweede generatie uit reststromen komt eraan. De eerste fabrieken die reststromen omzetten in bioplastics worden nu al gebouwd (zie kader).

Belangrijke drijfveer voor deze investeringen zijn de grote afnemers, die hun ecologische voetafdruk willen verminderen. Zo zijn Coca-Cola en Pepsicomet een ware wedloop bezig: wie komt als eerste met het flesje, gemaakt van 100 procent landbouwafval of afval van voedingsbedrijven? In 2009 lanceerde Coca-Cola al trots zijn eerste ‘groene’ PlantBottle, die dertig procent gemaakt is uit suikerriet en voor een kwart van gerecycled gewoon plastic (PET). In 2011 meldde Pepsi dat het op laboratoriumschaal een flesje had gemaakt van gras, maïsschillen en pijnboomschors. En dat het bezig was flesjes te maken van sinaasappel- aardappel- en haverschillen. Coca-Cola’s plan is inmiddels om al zijn producten tegen 2020 te verpakken in flesjes gemaakt van organisch afval uit de voedingsindustrie.

Nederland met zijn grote dichtheid aan (agro)chemische bedrijven en kennisinstituten is een belangrijke speler, blijkt uit een rondgang. Sinds vorig jaar maakt het Nederlandse Avantium – een spin-off van Shell – bioplastic korreltjes in opdracht van Coca Cola en van Danone. Niet op basis van PLA, zoals Purac en Wageningen UR, maar op basis van PEF (poly-ethyleen-furanoaat). “In 2014 willen we een commerciële fabriek voor het bioplastic bouwen”, vertelt Peter Mangnus, manager Partnering and Commercialisation bij Avantium. “Daarna hopen we dat grote concerns als Dow Chemicals of BASF fabrieken gaan bouwen voor PEF.”

Met de ‘YXY technologie’ waar Avantium op is gebouwd (het bedrijf heeft inmiddels 120 mensen in dienst) wordt nu in een proeffabriek in Geleen in drie processtappen suikersiroop omgezet in bioplastic korreltjes. Die gaan dan naar de fabrikanten die er de flesjes van maken. Bewezen is al dat ze stevig en doorschijnend zijn, en ook temperatuurbestendig en goed te recyclen. En ook blijken de PEF-flesjes van Avantium een stuk energiezuiniger zijn in hun productie dan de gewone PET-flesjes.

Verder lezen? Het volledige artikel uit de nieuwe P+ is gratis te downloaden. Zie linkerkolom onderaan.
 

Tekst Marianne Heselmans, foto Mischa Keijser