Nederlandse kennis over bodemvruchtbaarheid begint zich over de wereld te verspreiden. Goed is dat MKB-bedrijven hiermee de grens oversteken, stelt Drift (Erasmus Universiteit). Jammer dat de Nederlandse overheid vooral oog voor multinationals heeft.

Zo maar een voorbeeldje. In de Nederlandse tuinbouwsectorcoalitie worden op dit moment pilots gestart in een aantal verre landen, waarbij toeleveranciers, handelaren, Ngo’s en kennisinstituten met elkaar samenwerken op het gebied van bodemvruchtbaarheid. Het doel is om enerzijds een duurzaam verdienmodel te ontwikkelen dat geen afbreuk doet aan het lokale ecosysteem, en anderzijds moet het leiden tot een ‘Soil fertility toolkit’ waarmee uiteindelijk boeren overal ter wereld inzicht kunnen krijgen in de kosten en terugverdientijd van interventies in de bodem.

Deze coalitie bouwt in rap tempo op eerdere praktijkervaringen, opgedaan door Nederlandse MKB-bedrijven. Zo deed Total Produce B.V. bij een meloenenteler in Honduras een eerste test. Restafval van de teelt werd verwerkt tot compost waarmee de kwaliteit van de bodem wordt verbeterd. “Een gezonde bodem is een bodem die beter water vasthoudt, die meer natuurlijke voedingsstoffen bevat en waarvoor minder of geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig zijn. En – voor ons heel belangrijk – die uiteindelijk tot een gezonder en smaakvoller product zal leiden voor de consument. Alles begint bij de bodem.” Zo verklaart Lennart Visser, manager Sustainability & Marketing, waarom Total Produce B.V. zich inspant voor bodemverbetering.

En Total Produce bouwt weer verder op het pionierswerk van het eveneens Nederlandse initiatief Soil & More, die experts mee liet denken die op het idee kwamen om de meloenresten om te werken tot een soort van vloeibare compost, compost tea: een mengstel van vaste compost, voedsel voor micro-organismen, water en zuurstof.

Vanuit Nederlandse onderzoekers van zulke MKB-initiatieven klinkt dan ook een diepe zucht, wanneer in de Troonrede slechts over internationale concerns wordt gesproken. Ook uit recent promotieonderzoek blijkt dat de meer gevestigde marktpartijen een onevenredig grote invloed hebben op het duurzaamheidsbeleid van de overheid. Nieuwe en innovatieve oplossingen krijgen moeilijker voet aan de grond wanneer deze niet direct in het belang zijn van de dominante spelers in een sector.

“Dit houdt de gewenste verduurzaming tegen”, stellen dan ook Frederic Sanders en Chris Roorda. Ze zijn adviseurs op het vlak van duurzaamheidstransities bij DRIFT (Erasmus Universiteit Rotterdam) en vanuit een reflectie-rol betrokken bij het IMVO-programma ‘Samen Veranderen’ van MVO-Nederland. 

Over hun eigen onderzoek: “Eén van onze aanbevelingen is om actief op zoek te gaan naar bedrijven en ondernemers die niet direct tot de gevestigde orde horen. Ondernemende koplopers, nieuwe en ongewone samenwerkingen, ideeën die kunnen ontsnappen aan het keurslijf van korte-termijn belangen vormen een enorm veranderpotentieel. Maar hoe kan dit aangeboord worden? Vanuit onze rol als kritisch reflector bij een programma dat precies hierop gericht is kunnen we vast een aantal relevante inzichten aandragen.”

De basics: “Het MKB goed is voor ruim de helft van de omzet in het bedrijfsleven en voor ruim een kwart van de totale import en exportwaarde. MKB-bedrijven zijn dus een niet te missen factor in vrijwel elke sector. Hun pragmatische besluitvorming en kleinschaligheid stelt hen bovendien in staat innovatieve oplossingen te ontwikkelen en sneller te schakelen.”

De probleemstelling: “Waarom nemen ze dan niet het voortouw in duurzaam internationaal ondernemen? Dat heeft alles te maken met hun grootte. Ten opzichte van overheden, multinationals en dominante marktpartijen is het voor individuele MKB-bedrijven lastiger om klanten en leveranciers mee te krijgen. Ook worden ze minder achter hun broek gezeten door ngo’s omdat zij niet beeldbepalend genoeg zijn. Bovendien ontbreekt het hen vaak structureel aan voldoende tijd, geld, kennis en strategische capaciteit om nieuwe wegen in te slaan.”

De hand wordt ook in eigen boezem gestoken: “Een aantal innovatieve bedrijven loopt al ver voor de troepen uit, pionierend met nieuwe verdienmodellen, sociale impact en zero-waste doelstellingen. Voor de meeste ondernemers in het midden en kleinbedrijf heeft duurzaamheid echter nog weinig prioriteit. En wanneer zij al iets aan MVO doen, dan is de invulling daarvan meestal nog zeer beperkt – zeker gezien de hoge verwachtingen die op hen worden geprojecteerd. Ook kijken de meeste MKB-bedrijven nog weinig naar de internationale aspecten van hun activiteiten.”

Desalniettemin zijn er volop voorbeelden van MKB-bedrijven die innovatieve oplossingen ontwikkelen en vervolgens veel navolging krijgen. Sanders en Roorda: “Echte verduurzaming vereist een fundamentele verandering in denken en doen, en zo´n verandering begint vaak in het MKB. Dit is bijvoorbeeld waar te nemen in een door MVO Nederland georganiseerd programma dat zich richt op internationaal MVO. In een zestal sectoren zijn coalities van ondernemers gevormd die gezamenlijk strategieën hebben geformuleerd om antwoord te bieden aan MVO uitdagingen. Vervolgens ontwikkelden zij allerlei veranderprojecten: initiatieven om de gewenste verduurzaming in hun sector te versnellen.

Zo wordt er onder andere een ‘verticale tuinbouw’-project in India opgezet, is er circulaire bedrijfskleding voor de zorgsector ontwikkeld, en is er een prijs voor MVO-leer in het leven geroepen.

Op de website grensverleggers.nl staan talrijke praktijk-cases van ondernemers die door sociale of technische innovaties en betere samenwerkingen met leveranciers en andere partijen een positieve impact weten te bereiken. Deze activiteiten zijn er op gericht het conventionele denken en doen in een sector te veranderen, met als doel het verduurzamen van de internationale handelsketens. De ondernemers geven daarmee handen en voeten aan de hoge ambities van het Nederlandse duurzaamheidsstreven en fungeren zij als ijsbreker binnen de huidige onduurzame systemen. Ze laten zien dat het kan, dat alternatieve benaderingen, bedrijfsmodellen of verdienmodellen in staat zijn onconventionele en effectieve oplossingen te bieden voor de uitdagingen van onze tijd. En met hun lessen en ervaringen inspireren ze anderen om ook aan de slag te gaan met duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

Met het opzetten van Internationale MVO-coalities heeft MVO Nederland een voortrekkersrol opgepakt, stellen de adviseurs. Hier kunnen branche-organisaties, ngo’s, relevante overheden en andere partijen inspiratie uit putten.

Veel meer voorbeelden van MKB-bedrijven die de grens oversteken staan op de website Grensverleggers.