De grootste misser in de klimaatafspraken in Parijs is het ontbreken van de rol van de consument, met name door geen doel te stellen op het gebied van lagere vlees- en zuivelconsumptie. Dat zegt dr. Hans Dagevos, aangesloten bij Het Groene Brein.

Dagevos (1964) is consumptiesocioloog, als senior onderzoeker verbonden aan de LEI Wageningen Universiteit en als lector aan Hogeschool Inholland. Hij onderzoekt de relatie tussen duurzaamheid en consumentengedrag. Dagevos is lid van Het Groene Brein, de kennisorganisatie van meer dan 90 duurzame wetenschappers. Hij publiceerde onlangs een artikel waarin hij betoogt: ‘Consumeren voor een betere wereld wordt relevanter’.

Groene Breinbreker: “Is er al een verschil in consumptiegedrag merkbaar na de Klimaattop in Parijs?”

Dagevos: “Daar heeft de Klimaattop niet om gevraagd, jammer genoeg. Er wordt in het akkoord niet over consumenten gesproken, en al helemaal niet over consumenten als potentiële bondgenoten van verduurzaming. In de voorbereidingen voor de top is er nog wel geprobeerd  om de consumptie van vlees en zuivel mee te nemen, want deze producten hebben een grote impact op het klimaat. In de nationale plannen zijn deze voorstellen niet teruggekomen. En dus in het uiteindelijk einddocument ook niet. Of consumenten nu zelf naar aanleiding van Parijs conclusies trekken en hun voedingspatroon wijzigen? Daar is bij mijn weten nog geen onderzoek naar gedaan. Voor het handelen is het nog te vroeg, maar voor het denken is Parijs volgens mij wel betekenisvol.

Het denken waar ik op doel is ondersteunend aan wat je ziet in de maatschappij als het aankomt op de acceptatie voor de vegetariër en de flexitariër die vaker in de week geen vlees eet. Dit proces van vleesminderen gaat langzaam, maar het is wel een beweging. Je wordt niet meer voor gek versleten. Het is bespreekbaar geworden en wordt normaal. Ik begrijp niet dat politici daar nog steeds niet op durven in te haken. Er wordt nog steeds gedacht dat je met dit issue de verkiezingen niet wint. In de politiek en het beleid durft niemand het op te pakken. Ook de Klimaattop in Parijs dus niet – ondanks de maatschappelijke beweging die er is in de vleesconsumptie en ondanks de wetenschappelijke bewijslast over de milieu-impact van de vleesproductie.  

In Frankrijk is na de top wel een boete ingevoerd op voedselverspilling door supermarkten, maar food waste is een veel veiliger onderwerp. Het staat evenmin in verhouding tot de milieu-effecten die zouden optreden wanneer de consumptie van vlees en zuivel wordt teruggedrongen.

Ook de wieg van de Klimatariër heeft niet in Parijs gestaan. Het kleine groepje mensen dat bewust voedsel koopt met een zo laag mogelijke CO2-voetafdruk bestond al wat langer. Het vraagt doorzettingsvermogen, je vindt op verpakkingen zelden of nooit hoeveel CO2-uitstoot een product heeft veroorzaakt. Daarvoor moet je op gespecialiseerde websites zijn, zoals Milieu Centraal. Op deze site staat dat je door bewust eten de gemiddelde uitstoot van 5,6 ton CO2 per jaar per gemiddeld huishouden kunt verminderen. Of de Amerikaanse Good Guide, waar zelfs Life Cycle Analysis (LCA) aan de ratings ten grondslag liggen en je van elk product kunt nagaan hoe gezond het is. Maar iedereen die tot deze groep Klimatariërs behoort weet wel zo’n beetje wat je beter wel of niet kunt eten.

Ik verwacht dat er pas echt wat gaat veranderen, wanneer de klimaateffecten in de prijs van voeding worden verdisconteerd. Dat kan, door True Pricing toe te passen. Dan ga je pregnante prijsverschillen zien en raakt het de grote massa van consumenten. Een hamburger bij McDonald’s wordt dan heel duur, dat is zeker. Als dat zou gebeuren met alle vlees en zuivel, zou dit zeker aanleiding voor verandering in voedingsgedrag zijn.

Ikzelf ben geen vegetariër, wel flexitariër. Ik ben er ook niet voor om de oorlog aan vlees en zuivel te verklaren. Een beetje minderen met z’n allen is al een goede start. Maar om toekomstbestendig te consumeren zal er meer en merkbaarder verschil in consumptiegedrag nodig zijn.”

Stel gratis uw eigen vraag!

Dit is aflevering 22 van de serie Groene Breinbrekers. Elke week wordt op de website van P+ een praktijkvraag gesteld aan een van de 90 wetenschappers die aan het Groene Brein zijn verbonden. P+ roept het bedrijfsleven op eigen vragen te mailen. Beantwoording hiervan is gratis. Over een uitvoeriger onderzoek kan altijd gepraat worden. Vraag mailen naar: editor@p-plus.nl