Door de groeiende populariteit van natuurbegraafplaatsen komen er steeds meer natuurlijke grafkisten, urnen en lijkwaden op de markt. Esther Molenwijk bundelt de aanbieders en afnemers.

Haar eigen favoriet? Zonder te aarzelen stapt ze op een lijkwade van hennep af, grof geweven, op een baar van al net zo ruwe stokken. De opstelling doet denken aan een lijkverbranding in Nepal of India.

“Dit is geen hennep waar je stoned van wordt”, ontzenuwt ze eventuele bijgedachten. Van deze soort hennep zal ook een dode nooit meer stoned raken. “Het is zulk mooi puur materiaal. Een vergeten gewas. Heel goed geschikt om te gebruiken bij een plechtigheid op een natuurbegraafplaats. Er is geen kist meer nodig.” De lijkwade is gemaakt door Brenda Ensing van I Honour Thee. De naaister noemt het zelf ‘vergankelijkheidstextiel’. Perfect voor een plechtigheid op een natuurbegraafplaats.

Voor een meer traditionele begrafenis zijn er natuurlijk ook afbreekbare kisten van hout, zonder laklaag of fineer. Jan Wolkers zette te trend, met zijn ruwhouten kist. Dat is inmiddels geen innovatie meer. Een van de aanbieders is Van Wijk, een bedrijf dat al sinds 1925 uitvaartkisten in Capelle aan de IJssel produceert. Het model Natuurlijk 205 toont zelfs de randen van de boomschors nog. Spijkers komen aan de constructie niet te pas. De sluiting bestaat uit een houten draaischijf, die met touwen wordt gesloten. De kist is beslist fraaier dan die van Wolkers. Een kist van gevlochten wilgentenen zit ook in de collectie.

Heel wat netter oogt de calvinistisch strakke kist van Jos Mulder van DZU Uitvaartkisten in Apeldoorn. Ook hier: lokaal hout, maar dan strak geschuurd, calvinistisch bijna. De afkomst is bekend: het hout komt van populieren uit Biddinghuizen, het bos is daar FSC-gecertificeerd. Mulder: “We kunnen de herkomst van elke boom aantonen.”

Nog makkelijker en stukken goedkoper dan een kist, is het ingraven van een urn met de as van de overledene. Marion van Dam beschouwt zichzelf als een pionier, met haar aarden urnen. “Ongebakken klei. Grijs van kleur. Een stevige regenbui en de aarde valt vanzelf uit elkaar. Het is geen klei die je in de winkel koopt, maar klei die ik langs de rivier verzamel. Ik ben hier al vijftien jaar mee bezig”, zegt ze, ietwat verongelijkt. Het heeft voor haar gevoel wel erg lang geduurd voordat er een beetje belangstelling voor haar filosofie is gekomen: ‘een aarden omhulling creëren, die de as van het gestorven lichaam door de aarde heen begeleidt naar nieuw leven’. Ze toont een urn met de voetzolen van Buddha erin gekrast, symbool voor het afleggen van een lange weg. Deze gedecoreerde versie zal iets meer dan 250 euro gaan kosten, de basisprijs voor een urn.

Ook voor deze oer-urn bestaan er alweer wat chiquer ogende alternatieven. Heel betaalbaar, niet veel meer dan 200 euro, zijn de van papierpulp gemaakte vormen van Biodeco. In de vorm van bollen en schelpen zijn ze ook heel geschikt om op zee te plaatsen, waar ze de as naar een onbekende bestemming vervoeren, totdat het water het drijfvermogen zo heeft aangetast, dat alles ‘vredig’ zinkt: ‘De as zal daarna worden vrijgegeven aan de elementen’.

Voor ongeveer 100 euro extra zijn er de prachtige houten urnen van Trees Inside Out, uitgeholde boomstammen van alweer lokale bomen. Zelfs van het prachtige maar o zo moeilijke taxushout maakt Martin van der Wilt kunststukjes, met uiterst subtiele rafelrand. Zeg: een verwijzing naar het leven zelf, dat ook niet altijd gladjes verloopt. Op zijn iPhone toont hij een filmpje van de bijzondere bijtel die hij gebruikt om de urn uit te hollen: door de holle vorm veel moeilijker te realiseren dan het uithollen van een houten klomp. Het uiteindelijke resultaat is bijna te mooi om zo maar ergens onder de grond te stoppen, ook al is het tussen de wortels van oeroude eik. “Dat hoeft ook niet”, zegt de echtgenote van Van der Wilt: “Je kunt de urn ook afsluiten en in een kast zetten, om zo de overledene dicht bij je te houden.”

Dat lijkt ons iets lastiger met de lijkwaden en urnen van vilt, waar je de oorspronkelijke schapenvacht nog in terug ziet. De wol is afkomstig van oud-Nederlandse heideschapenrassen. Saskia Beentjes maakt deze ruwgevormde juweeltjes, die een pure uitstraling hebben. Warm ook. Kussentje erbij, voor het opbaren. “Het deksel van de urn is ook van vilt en naai ik met stevige steken vast”, vertelt ze. Haar bedrijf heet Koester.

Gaat duurzaamheidsadviseur Esther Molenwijk (1982) van Bureau Daadwerk met deze bundeling van aanbieders eindelijk een doorbraak forceren? Ze hoopt het. “Er zijn nu zes uitvaartondernemers die besloten hebben om dit aanbod standaard in hun pakket op te nemen. Daar zit het belangrijkste probleem. Vaak is het zo dat de familie na het overlijden van een dierbare plotsklaps duizend dingen tegelijk moet regelen, en dat in een periode van verdriet. Je kiest dan meestal een van de kisten uit die de uitvaartverzorger je aanbiedt. De branche is traditioneel ingesteld en loopt niet voorop met vernieuwingen. De branchevereniging staat er echter wel open voor en met zes koplopers onder de uitvaartverzorgers presenteren we nu de mogelijkheden voor het aanbieden van een groene begrafenis.”

Het initiatief kreeg dan ook een bijpassende naam: Green Leave, een groen vertrek.

En de cake dan, wordt het niet eens tijd om daar ook eens een wat duurzamer variant van te presenteren, na de herdenkingsplechtigheid? En de koffie? Is daar wel eens aan gedacht? Molenwijk heeft daar inderdaad bij stilgestaan. Ze adviseert de uitvaartbranche: “De cake kan biologisch zijn. Denk bij verlichting aan LED’s, bij de aanschaf van auto’s aan een maximale CO2 uitstoot van 110 gram per kilometer voor zowel benzine als dieselauto’s, bij koffie en thee aan keurmerken als UTZ, Max Havelaar, Rainforest Alliance of Fair Trade en bij papier aan FSC, PEFC of Nordic Swan.”

Op de website van Green Leave presenteert ze deze opsomming onder de kernprincipes voor een duurzame uitvaartondernemer. 
+ Goed werkgeverschap
+ Duurzame bedrijfsvoering
+ Duurzame inkoop
+ Eerlijk zaken doen
+ Maatschappelijke betrokkenheid

In het zomernummer van P+ People Planet Profit foto’s van de beschreven artikelen.

De kernprincipes van de Duurzame Uitvaartondernemer, meer uitgebreid.