De Klimaattop is geslaagd wanneer er een Paris Agreement komt waarin een totale CO2-stop in 2050 wordt afgekondigd. Dat stelt directeur Kitty van der Heijden van het World Resources Institute en lid van Het Groene Brein, de bundeling van Nederlandse duurzame wetenschappers.

Een complete CO2-stop bevat volgens deze wetenschapper tenminste vier elementen. Er moet sprake zijn van ambitieuze mondiale emissiereductiedoelstellingen. Er moet hulp aan ontwikkelingslanden geboden worden om hun klimaatplannen uit te voeren. Een Paris Agreement kent een ratchet and review mechanisme zodat iedere 5 jaar hogere ambities op tafel komen. Uiteindelijk moeten dit beleid leiden tot een volledige klimaatneutrale economie, voor de hele wereld.

Kitty van der Heijden (1964) is sinds januari 2014 directeur Europa van het World Resources Institute in Den Haag. Ze werkte daarvoor als directeur bij het ministerie van Buitenlandse Zaken op het Departement Klimaat, Milieu, Energie en Water. De econome zit ook in de Raad van Toezicht van Het Groene Brein, naast voorzitter Marga Hoek van De Groene Zaak.

Groene Breinbreker: Wordt het de laatste week nog spannend op de Klimaattop in Parijs?

Antwoord Kitty van der Heijden: “Jazeker, de tweede week is altijd de spannendste week. De eerste week is er altijd meer een van aftasten en om elkaar heen draaien. In de laatste week moeten de afspraken worden gemaakt. Ik stap zelf dit weekend pas op de trein naar Parijs.

Over de mogelijke eindafspraken op de COP21 kun je nu al zeggen dat het doel, onder de 2 graden opwarming van de aarde blijven, niet gehaald gaat worden. Dat kun je berekenen wanneer je alle ingediende klimaatplannen van alle aangesloten landen bij elkaar optelt. Met die som kom je uit op een stijging van de temperatuur met 2,7 tot 3,5 graden Celsius. Verschillende berekeningen tonen dat aan. Het betekent niet dat er niets gebeurt: zonder de klimaatplannen, dus in een business as usual scenario, komen we ruim boven de 4,5 graden temperatuurstijging uit.

Niettmin betekent deze rekensom dat het rampscenario werkelijkheid wordt tenzij we additionele actie nemen: boven de 2 graden spreken wetenschappers immers van ‘catastrofale klimaatverandering’. Wij hier in Nederland krijgen dan zeker natte voeten. En wij niet alleen. Kwetsbare groepen in ontwikkelingslanden, die nauwelijks bijdragen aan klimaatverandering en die de minste weerbaarheid hebben, worden vooral het slachtoffer. Dat is onaanvaardbaar.

De situatie is zorgelijk, omdat we ook weten dat heel wat van de ingeleverde plannen door overheden wel heel erg ambitieus zijn. Worden die plannen onverkort uitgevoerd, dan is daar heel erg veel voor nodig (financieel, technisch, beleidsmatig). Meerdere landen hebben ook een ‘voorwaardelijke toezegging’ gedaan om emissies terug te dringen: alleen als rijke landen mee betalen aan de uitvoering hiervan, zoals op de eerdere Klimaattop in Cancun aan ontwikkelingslanden is toegezegd. Een land als India, waar uitstoot de komende jaren flink toeneemt door economische ontwikkeling, wil veel meer geld zien om de hoge ambities te realiseren.

Interessant is dat veel ontwikkelingslanden, bijgevallen door westerse landen als Frankrijk en Duitsland, nu in Parijs zeggen dat die 2 graden stijging van de temperatuur eigenlijk al veel te veel is: we moeten binnen de 1,5 graden blijven. Pas dan zouden onze levens en onze gemeenschappen veilig zijn. Wil je hier op uitkomen, dan zal er echt een ongelooflijke transformatie nodig zijn in de komende jaren.

Ander punt is dat overheidsplannen niet zonder medewerking van het bedrijfsleven gerealiseerd kunnen worden. Overheden zullen wetten moeten maken, subsidiestromen moeten stoppen en verleggen. Maar de echte omslag moet in de reële economie worden gemaakt, met bedrijven en de financiële sector. Dat Unilever tijdens de top bekend maakte klimaatneutraal te willen ondernemen in 2030 past daar goed in. 

In ieder geval gaan de gedachten in Parijs nu uit om elke vijf jaar bij elkaar te komen om de laatste wetenschappelijke berekeningen te koppelen aan steeds hogere emissiereductiedoelstellingen. Dat ‘review and ratchet’ mechanisme is absoluut noodzakelijk om de 2 gradendoelstelling te kunnen realiseren. Ik zie het als positief dat president Obama dit ratchet mechanism heeft omarmd, en zelfs stelt dat een "legally binding" mechanism "to ensure countries adhere to their carbon reduction commitments” noodzakelijk is. We zijn er nog lang niet, maar we zijn wel veel verder dan we zelf een jaar geleden waren. Ik zie bij overheden en bij bedrijven meer kennis, meer bereidheid en meer concrete actie – eindelijk!

Uiteindelijk moeten we toe naar een wereld zonder uitstoot van broeikasgassen door menselijk handelen – dat betekent een transformatie naar een koolstofarme energiehuishouding (elektriciteit, transport en warmte) zonder fossiele brandstoffen, naar herbebossing in plaats van ontbossing, naar een andere manier om mondiaal voedselzekerheid te realiseren etc. Wanneer dat moet, daarover bestaat nog geen consensus. De G-7 stelde in juni dat ‘total decarbonization’ van de economie gedurende  deze eeuw moet zijn gerealiseerd. Dat kan dus dan net zo goed in 2099 zijn. Dat is natuurlijk veel te laat. Uiterlijk 2050 zou dat bereikt moeten zijn.

Een goed signaal vanuit Parijs zou zijn om deze ‘long term goal’ in een Paris Agreement vast te leggen. Dat zou een duidelijke boodschap zijn aan de reële economie zijn: van de fossiele energie tot de landbouw, van transport tot de bebouwde omgeving – alle sectoren in de economie moeten zich realiseren dat over twintig, dertig jaar een definitief einde komt aan het high carbon tijdperk.

We zijn de eerste generatie die klimaatverandering van deze omvang veroorzaakt, en ook de laatste generatie die het nog kan bijsturen. Het is nu of nooit!"

Stel gratis uw eigen vraag!

Dit is aflevering 14 van de serie Groene Breinbrekers. Elke week zal op de website van P+ een praktijkvraag worden gesteld aan een van de 80 wetenschappers die aan het netwerk Het Groene Brein zijn verbonden. P+ roept het bedrijfsleven op eigen vragen te mailen. Beantwoording hiervan is gratis. Over een uitvoeriger onderzoek kan altijd gepraat worden. Vraag mailen naar: editor@p-plus.nl