Niet commerciële houtkap maar illegale kap voor landbouwgrond is op dit moment de belangrijkste oorzaak van ontbossing in de tropen. Nederland is de grootste doorvoerhaven van deze illegale landbouwproducten.

Landbouwgrondstoffen die op illegaal verkregen grond worden geproduceerd zijn onder andere palmolie, soja en vlees. “De Europese Unie moet hier tegen optreden’.

Sinds 2000 is de helft van de ontbossing in de tropen veroorzaakt door het illegaal kappen van bossen voor commerciële landbouw. Oliepalmplantages, sojavelden en rundveehouderijen komen in de plaats van tropische bossen. De Europese Unie is verantwoordelijk voor de import van 25 procent van alle soja, 18 procent van alle palmolie, 15 procent van het rundvlees en 31 procent van het leer dat afkomstig is van illegaal gekapte bosgronden.

Bijna geen enkele Europeaan ontkomt aan de consumptie van ‘ingebedde ontbossing’, die in duizenden alledaagse en minder alledaagse producten zit als shampoo, deodorant, zeep, snacks, koekjes, biodiesel, vlees, leer, cacao – om er een paar te noemen.

Nederland is de grootste Europese importeur van deze landbouwgrondstoffen, al wordt een groot deel daarvan doorgevoerd naar ons omringende landen. Afgemeten aan de netto-consumptie staat Nederland op de vierde plaats, na Italië, Duitsland en Frankrijk. Als de oppervlakte land die illegaal is ontbost voor landbouwproductie het ijkpunt is, staat Nederland bovenaan.

De Europese ngo Fern publiceerde deze maand het rapport Stolen Goods met deze gegevens. Fern wil het probleem aanpakken via de EU, en neemt de wijze waarop de EU de import van illegaal hout onder controle probeert te krijgen als voorbeeld.

“De EU kan bindende en integrale afspraken over agrarische producten maken met producerende landen”, zegt Saskia Ozinga, coördinator van Fern. “Cruciaal in die aanpak is dat bosbewoners meepraten en –beslissen over de bossen. Dat is de belangrijkste les van de afgelopen decennia: echte verandering is alleen mogelijk als je hen een stem geeft.”

Volgens Sam Lawson, auteur van het Fern-rapport, zorgt de illegale aard van de ontbossing zorgt ervoor dat ze “corruptie versterkt en leidt tot geweld, schending van mensenrechten en verlies van inkomstenbronnen. Mensen die illegale ontbossing proberen te stoppen zijn bedreigd, aangevallen of zelfs vermoord.” Global Witness wijst erop dat sinds 2001 wereldwijd meer dan 900 milieu- en landrechtenactivisten zijn vermoord. Brazilië is in dit verband het gevaarlijkste land.

Meer dan de helft van het totale landoppervlak dat voor de EU-import illegaal wordt ontbost, ligt in Brazilië, een kwart in Indonesië. Illegaal betekent dat de kap van het bos niet in overeenstemming is met de wetgeving van het land. Volgens Ozinga is illegaliteit een symptoom van de wijze waarop bossen worden beheerd. “Als er op grote schaal illegaal wordt gekapt, kun je er donder op zeggen dat het hele systeem van wetten, monitoring, handhaving, transparantie en verantwoording afleggen niet deugt. Dát moet je aanpakken, en dat kan alleen de EU doen. Die kan tegen landen zeggen dat ze zich niet aan hun eigen wetten houden. En dreigen de grenzen te sluiten voor goederen uit illegaal gekapte bossen.”

Fern presenteert later deze maand een reeks rapporten met aanbevelingen voor de EU om ontbossing te stoppen en rechten te respecteren. Samen vormen ze een alomvattend actieplan voor de EU.

Meer hierover op de website van FERN

Tekst Han van de Wiel