Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Documentaire Hetty Nietsch
Documentaire Hetty Nietsch
14 oktober 2012

Gaat KLM de eigen AIDS-slachtoffers herdenken?

Geen ander bedrijf in Nederland werd zo zwaar getroffen door de ziekte AIDS als de KLM. Toch is het niet de luchtvaartmaatschappij zelf, maar de VARA die deze week de tientallen overleden pursers en stewards in een documentaire herdenkt.

In de documentaire ‘Aids: Vluchten kon niet meer’ staat documentairemaakster Hetty Nietsch stil bij het feit dat precies dertig jaar geleden de ziekte aids haar intrede deed in Nederland. In 1982 werd de eerste patiënt in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam opgenomen. Bij die eerste groep, waarvan niemand de besmetting overleefde, zaten opvallend veel mannelijke KLM-ers.

Hetty Nietsch is ook redactrice van P+ People Planet Profit: zij schrijft in elk nummer een biografie. Tien jaar geleden portretteerde zij hoogleraar Joep Lange, die toen vertelde over de wijze waarop Heineken Afrikaanse medewerkers hielp, wanneer die besmet waren geraakt met het HIV-virus. Het was toentertijd een voorbeeldige Best Practice op MVO-gebied.

Hoogleraar infectieziekten Lange vertelde tijdens het interview ook dat AIDS al veel eerder de KLM had aangedaan, waar in die jaren naar schatting meer dan de helft van het mannelijk cabinepersoneel homoseksueel was. Anders dan Heineken heeft de KLM het drama echter altijd stil gehouden. Rampen worden wel herdacht, maar dan betreft het vliegrampen. Een voorbeeld is de plechtigheid voor de slachtoffers en nabestaanden van het ongeluk op Tenerife.

Nu het dertig jaar geleden is dat de eerste patiënt in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam werd opgenomen, roept de documentaire van Hetty de vraag op of de houding van de KLM wel zo gepast is. De luchtvaartmaatschappij stelt dat het een bedrijf is zoals ieder ander. Maar welke andere onderneming kende zoveel slachtoffers door AIDS? Nationale Nederlanden? Hoogovens? Ahold? Alleen op de burelen van de Gay Krant waren er – waarschijnlijk - procentueel meer mensen met het virus geïnfecteerd geraakt.

De documentaire laat zien hoe een aanvankelijk mysterieuze ziekte zich vooral manifesteert in kringen van homoseksuele mannen. Het toont beelden van de geschrokken gay-community in San Francisco, net bezig aan het emancipatieproces. De mannen worden ernstig ziek en overlijden in die jaren allemaal.

De eerst beschreven aidspatiënt was een Canadese steward, die ‘patient Zero’ werd genoemd. Zijn doen en laten is gereconstrueerd en daarbij werd duidelijk dat hij de wereld rondreisde en door zijn vele wisselende contacten, de ziekte aan een grote groep mannen doorgaf. Ook deze man wordt in de documentaire getoond.

Hoogleraar infectieziekten Joep Lange van het AMC zegt over die eerste patiënten, die hij in het AMC zag: “Wat me opviel aan die groep was dat het allemaal homomannen waren en dat velen bij luchtvaartmaatschappijen werkten, met name bij de KLM. Op zich niet verwonderlijk dat die stewards besmet werden, want die reisden de wereld over en hadden seks op verschillende plaatsen en brachten het virus mee.”

Het is voor het eerst dat in een Nederlandse documentaire nadrukkelijk wordt gekeken naar deze groep. Hoe werd hun mooie leven uit die tijd- de wereld van Peter Stuyvesant - ruw verstoord door dit angstaanjagende virus? In de documentaire komen veel betrokkenen aan het woord. Oud-KLM-medewerkers, artsen en nabestaanden laten zien hoe de ziekte toesloeg en wat de consequenties waren. Hetty Nietsch probeerde zoveel mogelijk slachtoffers te achterhalen en vond er tientallen.

Nietsch liet haar film inmiddels aan een aantal ex-collega’s van de slachtoffers zien. Ze ervoer hoe dankbaar deze waren dat er in deze vorm iets van een herdenking is, ook al is het geen officiële. "Het is de vraag of dat zo langzamerhand eens zou moeten gebeuren. Niet herdenken is pijnlijk voor de nabestaanden en de oud-collega’s. Een bedrijf dat zichzelf graag afficheert als een ‘caring company' zou na al die jaren die stap moeten zetten. Er valt KLM ook geen verwijt te vermaken. Het bedrijf werd er ook door overvallen...’

‘Aids: Vluchten kon niet meer’, documentaire van 55 minuten, op donderdag 18 oktober om 23.00 uur bij de VARA op Nederland 2.

Aankondiging van de uitzending