Hoogleraar Louise Vet heeft een belangrijke rol op de conferentie ‘Closing the Loop’. Ze is niet alleen een van de spreeksters tijdens de opening, daarna toont ze bovendien een driedimensionale versie van de circulaire economie: haar eigen nieuwe hoofdkantoor in Wageningen.

Louise Vet is directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), een organisatie die bestudeert hoe de natuur werkt: op het land, in zee en in het zoete water. Vet: “We kijken naar alles, van DNA tot ecosysteem.”Begin 2011 verhuisde het NIOO met een kleine 200 medewerkers vanuit de vestigingen Nieuwersluis (Utrecht) en Heteren (Gelderland) naar Wageningen. Vet: “We willen graag dat het nieuwe gebouw ons onderzoek weerspiegelt. Voedselketens zonder afval, eeuwigdurende kringlopen, biodiversiteit als stabiele basis en de zon als energieleverancier voor het leven dienen als bron van inspiratie.Het laboratorium/kantorencomplex is een proeftuin voor duurzaamheid.”

Bij een gebouw dat is neergezet volgens ecologische principes wordt op heel wat facetten gelet. Als het over de circulaire economie gaat, waarbij grondstoffen steeds weer opnieuw worden gebruikt, blijkt dat Vet daar goed over heeft nagedacht. Haar nieuwe hoofdkantoor typeert ze als een ‘omgekeerd bouwpakket’.

Bezoekers krijgen de vraag voorgelegd: “Is u wat opgevallen aan de vloer? Dat er geen vloerbedekking op ligt? Dat er geen gietvloer is? Dat het gewoon gepolijst beton is? Dat blijft zo! Dat blijkt voor de verwarming en koeling (via betonkernactivering) ook nog eens beter te werken. Het beton is expres zo min mogelijk gemengd met andere materialen: zeg maar eco-beton. Aan de verwerking kwamen geen kit en oplosmiddelen te pas. Verder is er veel glas, hout en staal in het gebouw verwerkt, en kalkzandsteen en puingranulaat. Natuurlijke hernieuwbare materialen zoals wol en vlas zorgen voor de isolatie. De architect (Claus en Kaan Architecten) moest werken met een aantal stevige materiaaleisen: gezond voor mens en milieu, vervaardigd uit herwinbare grondstoffen en energiezuinig geproduceerd zonder schadelijke emissies.”

Bijzonder voor de circulaire economie is ook de keuze voor hout. Vet daarover: “Hout is zogenaamd ‘hernieuwbaar’, maar bij duurzaamheid komt nog meer kijken. Kun je het gebouw ook weer uit elkaar halen en de materialen hergebruiken? Niet zomaar elk hout is daarvoor geschikt.”

Het hout dat in dit nieuwe pand is verwerkt, is daarom Plato-hout. Hout dat volgens deze methode is bewerkt, is niet behandeld met chemische impregneermiddelen. Toch is het door en door veredeld, via combinaties van druk en temperatuur. De gebruiksduur van snelgroeiende houtsoorten wordt veel langer door de Plato-behandeling, vergelijkbaar met tropisch hardhout maar zonder de nadelen die daaraan kleven, zoals kap van waardevolle tropenbossen. Als basis is FSC-hout gebruikt.Het hout is zowel binnen als buiten toegepast: onder andere als wandafwerking, als bekleding op deuren, voor zonwering en op loopvlonders.”

In de kantoortuinen zelf is ook op de keuze van meubilair gelet. Vet: “Duurzaam zijn betekent ook dat je niet al je oude spullen wegsmijt. Daarom hebben we een deel van het oude meubilair meegenomen naar het nieuwe gebouw. Daar waar nieuwe stoelen en tafels nodig waren, hebben we gekozen voor de cradle to cradle-lijn van Ahrend. Deze nieuwe serie is 100 procent te recyclen.”

Licht in de werkruimte is ook heel belangrijk. Om voldoende daglicht toe te laten maar direct zonlicht te mijden is gekozen voor brede overstekken. Deze zijn gemaakt van duurzaam veredeld Plato-hout. Eco-effectief. Op andere plekken waar dat kan, krijgt het licht ruim baan. De vides in de hallen aan de zijkanten van het gebouw laten licht door van bovenaf helemaal tot aan de begane grond.

Frisse lucht is een voorwaarde. Vet: “We ventileren alleen als de hoeveelheid CO2 in een ruimte te hoog wordt.” Zo kom je op hybride ventilatie, dankzij het bedrijf DWA. Alle kantoorruimtes hebben natuurlijke ventilatie: het raam kan gewoon open. Verse buitenlucht wordt aangezogen en via het luchtbehandelingssysteem weer naar buiten geblazen. Bij lagebuitentemperaturen of harde wind gaan de ramen dicht. Op dat moment schakelt het systeem over naar mechanische toevoer van verse ventilatielucht via een luchtbehandelingskast. Uiteraard vindt hierbij warmteterugwinning plaats om energie te besparen. Daarnaast wordt er via CO2-sturing alleen geventileerd als dit nodig is: bij aanwezigheid van mensen loopt de CO2-concentratie in een kamer op en wordt er meer geventileerd. In de kantoren hebben we de nieuwste generatie LED-lampen. Deze gaan aan via aanwezigheidsdetectie, dus alleen als er iemand in een ruimte is. Daarnaast is bij de raamindeling gekeken naar optimale afmetingen, zodat daglicht kan binnentreden voor extra comfort.

Misschien een beetje onsmakelijk, maar wel belangrijk. Het gebouw van Vet gebruikt ook alles wat er in de wc terecht komt als grondstoffen. Urine bevat fosfor (een bestanddeel van kunstmest) en van uitwerpselen kun je biogas maken. Vet: Uitwerpselen worden nu al ‘ingezameld’ met vacuümtoiletten, en straks ook vergist en omgezet in biogas. De reststroom van dit vergistingsproces vormt voedsel voor algen. En die worden vervolgens verwerkt tot meststof voor de landbouw. Op deze manier is de biologische kringloop gesloten. Maar het ‘restwater’ uit de toiletkringloop, dat al voorgezuiverd is door de algen, en de andere afvalwaterstromen worden gescheiden naar een helofytenfilter (riet) gevoerd. In een helofytenfilter ‘eten’ de waterplanten en micro-organismen de organische vervuiling op. Het zo gezuiverde water kan weer terug naar het grondwater, een riool is eigenlijk niet nodig. De watercyclus wordt gesloten.”

En hoe blijven de medewerkers van Vet ‘s winters warm? “Voor de verwarming en koeling van het gebouw maken we vooral gebruik van natuurlijke bronnen. Het gebouw heeft niet alleen een ‘normale WKO- installatie’ (WKO = Warmte-KoudeOpslag), maar er is ook een nieuwe techniek ontwikkeld. In de bodem bij het gebouw is een put geslagen voor de opslag van water met een hoge temperatuur van 45oC in een diepe aardlaag: op ongeveer 300 meter. In de zomer slaan we overtollige warmte op uit de procesinstallaties van het laboratorium en de kassen, aangevuld met warmte uit zonnecollectoren. In de winter kunnen we daar het gebouw mee verwarmen. Ook wordt dan juist de koude uit de buitenlucht opgevangen (via de koeltorens) en opgeslagen in de bodem (7oC) , waarmee ‘s zomers het gebouw weer te koelen valt.”

Over het gebouw is nog veel meer te vertellen. Het groendak is prachtig en uniek. Op het dak wordt onderzoek gedaan naar planten die energie geven. De dunne zonnefolie op het dak. De tuin die een paradijsje is voor vogels, maar ook een speciale vleermuiskelder herbergt. En vergeet niet het bijenhotel in de fietsenstalling.

De excursie naar het NIOO staat op donderdagochtend 15 november gepland. De bus vertrekt al heel vroeg: om 8.00 uur ‘s ochtends vanaf het Intell Hotel in Zaandam. De bezoekers aan het hoofdkantoor van Vet gaan ‘s middags door naar de wereldprimeur van de textielsorteermachine die bij Wieland staat.

Er zijn op 15 november nog plaatsen in de bus vrij voor de excursie naar Wageningen. Het is mogelijk ook voor een dag in te schrijven op deze conferentie. Er vertrekt ook een bus naar Interface in Scherpenzeel, waar de 'Shakira' in actie is: de trommel die schuddend de vezels en de backing van oude tapijten van elkaar haalt. Beide afvalstromen zijn ook weer grondstoffen voor het maken van nieuwe vezels en als materiaal voor onder andere de wegenbouw. Lees meer over dit bijzondere hoofdkantoor in de PDF, linkerkolom, onderaan.

Inschrijven voor Closing the Loop