WRR: Waar verdienen wij straks ons brood mee?
Waar verdient Nederland straks zijn brood mee? Die vraag probeerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) te beantwoorden. Met innovatie?
Een van de grote buzzwords van deze tijd is innovatie. Wij denken: daar moeten we het van hebben. Dat kunnen de Chinezen niet. Vooral de overheid denkt op deze wijze Nederland de toekomst in te kunnen loodsen. Voor wie gelooft dat dit ook werkelijk zo is, heeft de WRR slecht nieuws. In de deze week uitgekomen studie ‘Naar een lerende economie’ schiet hoofdauteur Peter van Lieshout deze zekerheid in scherven.
Het beste is nog de definitie van ‘innovatie’ te nemen zoals het tijdschrift Fortune dat formuleerde: "Innovatie een continu leerproces, gebaseerd op permanente interactie."
Dat lost in ieder geval al een misverstandje op, namelijk dat innovatie iets is dat zich afspeelt in de besloten ruimtes van researchinstituten. Als de techneuten niet communiceren met de rest van de wereld, blijven hun vindingen bestoft op de plank liggen. Helaas is dit technische innovatiedenken 1.0 nog steeds overheersend in Nederland. Dat is tragisch, want we staan er niet zo heel best voor.
De WRR heeft het gedenkboek alvast besteld: "De periode dat het Westen het centrum van de mondiale economische groei vormde, lijkt blijvend ten einde."
En waarom? Omdat we nog steeds denken dat China niet meer dan ‘de fabriek van de wereld is’. Ook de Chinezen zien in dat ontwikkelen meer geld oplevert dan produceren volgens richtlijnen van Westerse bedrijven.
Wat gebeurt er nu al, volgens de WRR?
+ "In Azië wordt inmiddels al meer aan R&D uitgegeven dan in de Verenigde Staten of Europa.”
+ “China alleen geeft al meer aan R&D uit dan Duitsland, Frankrijk en Italië samen.”
+ "China wil dat in 2020 60 procent van de groei uit innovatie komt, regering stopt 2,5 procent van bbp in R&D."
De Amerikanen hebben dat al langer in de gaten. Al uit 2011 stamt deze fraaie quote van president Obama: “We need to out-innovate, out-educate and out- build the rest of the world.”
Wat zijn in deze situatie de mogelijkheden van ons land? Wat zijn we eigenlijk voor land. De WRR weet het kort en bondig te formuleren:
+"Ongeveer driekwart van de Nederlandse economie bestaat uit ondernemingen in de dienstensector."
+"Van alle banen NL is 17 procent te vinden in de zorg, tussen 2001 en 2011 zijn daar 367 duizend meer mensen gaan werken."
En onze maakindustrie dan? Is daar dan niets meer van over? Jawel, maar we moeten wel weten: "In 2010 was maar liefst 46 procent van de 1250 grootste ondernemingen in Nederland in buitenlandse handen."
Maar ondernemerschap is toch in jaren niet meer zo populair geweest? Dat is waar, dat moet de WRR onderschrijven. Maar het zijn wel allemaal jonkies, heel veel ‘eenpitters’, ZZP-ers, zaken die helemaal niet de power of het ambitie hebben om uit te groeien tot een nieuwe Philips of AkzoNobel.
+ "In Nederland wordt ondernemerschap veel vaker als wenselijke carrièrekeuze gezien dan gemiddeld in de oeso en eu."
+ “Onder de werkende bevolking telt Nederland 6 procent 'ondernemende werknemers', dat is veel."
+ "De laatste 10 jaar is het aantal starters verdubbeld van 4 procent van de bevolking naar 8 procent."
+ "Het aantal nieuwe bedrijven groeide van zo’n 30.000 per jaar in het midden van de jaren tachtig tot ruim 100.000 in 2011."
Maar dan komt een dodelijke quote in het WRR-rapport, geleend van het CBS, het Centraal Bureau voor de Statistiek: "Exporterende bedrijven innoveren in de regel meer dan niet-exporterende.” En laten bijna alle starters zich nu vooral op de thuismarkt richten. Vooral in de MVO-wereld gonst het van de energie, van de plannen, initiatieven, maar hoeveel van die jonge mensen storten straks in de afgrond? Gaat de Nederlandse overheid dat voorkomen? Krijgen zij innovatiesteun? Waarom lopen zij straks onherroepelijk tegen de muur aan?
Helaas. De WRR citeert ditmaal het EIM, het Economisch Instituut Midden- en Kleinbedrijf: "Meer dan de helft van de innovatiesubsidies overheid gaan naar onderzoek dat ook zonder steun was gedaan." En knalt er een dodelijke analyse achter aan, die afkomstig is van de OESO: "Het schrikbeeld is: Bureaucrats in business, ambtenaren die bepalen wat goed is voor de economie."
Wat moeten we dan wel doen? Goed stelen, suggereert de WRR. Philips en Unilever zijn er ook ooit mee begonnen en groot mee geworden: "Landen worden zelden rijk omdat ze een technologische doorbraak realiseren, maar bijna altijd omdat ze die goed uitnutten."
We begonnen daarop aan de aanbevelingen van de WRR, over lerende organisaties. Maar wat daar werd aanbevolen, vonden we een slap aftreksel van wat ons een week eerder al was verteld door hoogleraar stragisch management Henk Volberda van de Erasmusuniversiteit. Beter onderwijs. Is dat niet een dooddoener? Welk onderwijs dan?
Zelfs de analyse van Volberda inzake de positie van Nederland is sterker en gedetailleerder uitgewerkt. Met zijn aanbevelingen, die sterk stoelen op het MVO-denken in verbindingen, sociale innovatie, denken wij dat Nederland in 2030 nog steeds een goede boterham verdient. Het is niet voor niets dat ook hij eenmaal door de WRR werd geciteerd, over zijn onderzoek naar de innovatiekracht van Nederland. Tot zijn verbazing, overigens. “Hebben ze dat aangehaald? Nu pas? Dat zeg ik al jaren!”
Om die reden trekken wij in het komende Kerstnummer 6 pagina’s uit voor de toekomstagenda voor Nederland van Volberda. Lezers van P+ kunnen op basis van dit stuk hun goede voornemens voor 2014 gaan maken.
Wij bieden de PDF van het WRR rapport ‘Naar een lerende economie’ als PDF aan. Zie de linkerkolom, onderaan.