Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Licht in 'circulaire put' (Quinta da Regaleira, Portugal)
Licht in 'circulaire put' (Quinta da Regaleira, Portugal)
07 februari 2022

Niet wachten op EU met circulaire economie tot 2030

De stilgevallen circulaire economie in Nederland kan niet wachten tot 2030. Pas dan zullen producenten blijvend eigenaar worden van de grondstoffen in hun producten, volgens Europese wetgeving.

Dat is de boodschap van emeritus hoogleraar Jan Jonker, die vandaag een Quickscan Circulaire Businessmodellen lanceert. Met zeven verschillende businessmodellen kunnen bedrijven de circulaire economie in hun eigen bedrijfsvoering gaan inpassen. Om het tij te keren moet de regering tegelijkertijd meer concrete maatregelen en doelen per sector voorschrijven, stelt Jonker. Bij voorkeur harde percentages recyclaat per productgroep.


"Weg uit de kabouterfase"

“Het is voorbij: het gezellige praten over hoe ontzettend belangrijk de circulaire economie is. We moeten weg uit die kabouterfase”, vindt Jonker. Hij maakte de Quickscan in samenwerking met de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en I&W. Voor extra achtergrond zijn er ook whitepapers en een webvideo beschikbaar. 

“Het lukt maar steeds niet van circulariteit een businesspropositie te maken”, stelt Jonker. Het is tegelijkertijd zijn motivatie om nog enkele jaren langer door te werken aan zijn missie: duurzaam ondernemen als gewone bedrijfsvoering.


EU’s Sustainable Product Initiative pas van kracht in 2030

Nu de circulaire economie in Nederland vorig jaar tot stilstand is gekomen, en wereldwijd zelfs is gekrompen, acht Jonker overheidsingrijpen dringend gewenst.

Hij verwacht dat echt verreikende Europese wetgeving op het gebied van circulaire economie nog minstens acht jaar vraagt, voordat deze effectief is. Het gaat dan om het vastleggen van blijvend eigendom van een producent voor een product, zodat de gebruikte grondstoffen geen afval kunnen worden. Dit EU’s Sustainable Product Initiative (SPI) wordt naar verwachting pas van kracht in 2030. 


"Geen organisatorische aflaat"

In Nederland zal tussen 2023-2024 verdergaande wetgeving operationeel worden op het gebied van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV). Die maatregel maakt dat producenten of importeurs (mede) verantwoordelijk zijn voor afvalbeheer en verantwoorde verwerking van producten die zij op de markt brengen.

Jonker heeft echter twijfels over de impact van deze UPV: “Bij deze wet blijft het nog steeds mogelijk om die verantwoordelijkheid voor een product extern en collectief uit te besteden. De inzet is dan vooral het inzamelen van tonnen. Voordat je het weet heb je dan een vorm van organisatorische aflaat. Maar daarmee zijn we nog niet circulair.”


Goede voorbeeld is verplicht percentage recyclaat bij batterijen

Er moet dus dringend iets anders gebeuren om de marginale circulaire economie van 12,9 procent (berekening MVO Nederland) daadwerkelijk op gang te krijgen. Praktische maatregelen op sectorniveau zijn nu het beste, vindt Jonker. Hij somt er spontaan een op: “Laat een consument voor in plastic verpakt vlees 15 cent extra aan de kassa betalen. Stop dat in een pot en gebruik het exclusief om transitie vorm te geven. Zul je zien hoe snel er andere manieren aangeboden worden om levensmiddelen te verkopen.”

Hoe concreter de wetgever, hoe liever het Jonker het heeft. “Kijk naar wat er gebeurt op het gebied van het recyclen van batterijen. Dat is een deelterrein waarop de wetgever wél heeft besloten om een sector in opkomst vroegtijdig in te richten. In 2024 moeten producenten naar een percentage van 30 tot 35 procent verplicht recyclaat. In 2030 moet dat 90 procent zijn. Dat zijn echte concrete maatregelen.” 


"In elk bestek keiharde criteria"

Uit het laatste Circularity Gap Report blijkt overduidelijk dat de bouw wereldwijd de grootste slokop van grondstoffen is. In deze sector valt dus het snelste en de meeste winst te behalen. 

Jonker beaamt dit. Hij zegt dat ook: “Maar waarom lees ik in de rapporten van grote bouwondernemingen vooral over vrijwillige doelen, waar niemand op kan worden afgerekend? Waarom moet ik nog steeds hoera roepen wanneer een bouwer van de vloer van een oude bouwkeet even verderop een vlonder heeft gemaakt? Waarom neemt Rijkswaterstaat als gigantische opdrachtgever in elk bestek nog steeds geen harde criteria op? Percentages, zoals de producenten van batterijen die wel moeten nakomen? Dat is bittere noodzaak.”
 

"Wasmachines die microplastics afvangen"

Jonker is er met de jaren niet milder op geworden, ook niet nu hij zijn handen en zijn hoofd vrij heeft. Producenten laten zo ontzettend veel kansen en mogelijkheden liggen, vindt hij. En consumenten zijn ook te weinig kritisch. Hoe lang weten we nu al dat fleecetruien tijdens het wassen microplastics loslaten, die via de afvoer uitstromen in zee? Zijn fashionlabels daarna gestopt met de productie van kleding met fleecemateriaal? Welk duurzaam label heeft dit trots aan de wereld gemeld?

Jonker kent ze niet: “En waar blijven de wasmachines die een heel fijn filter hebben die microbeds afvangen? Waar blijft de roep om zulke machines? Waar is de overheid die simpelweg zegt: over drie jaar komt er een enorme heffing op nieuwe wasmachines die niet voorzien zijn van een filter voor microplastics? Dan is het meteen afgelopen. Echt, het is tijd voor radicale verandering.”

Link naar webfilmpje over Quickscan Circulaire Businessmodellen.