Houtbouw kan de woningnood versneld verlichten. Maar hoeveel houten huizen gaat Nederland bouwen om dit nationale probleem op te lossen? Is het tijd voor het verplicht maken van houtbouw? Wat zeggen de politieke partijen in hun programma's daarover?

Alleen D66 neemt in het verkiezingsprogramma een verplichte normering voor houtbouw op, maar alleen voor overheidsgebouwen. Daarmee is de woningnood niet geholpen.

De landelijke politieke partijen volgen daarmee vooralsnog niet het voorbeeld van de Metropoolregio Amsterdam, waar vanaf 2025 niet minder dan 20 procent van alle nieuwe woningen van hout moeten zijn. 

D66 wil 50 procent overheidsgebouwen van hout

D66 stelt in het verkiezingsprogramma dat minimaal 50 procent van de overheidsgebouwen in hout moeten worden gerealiseerd. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) signaleerde: “Ook wil D66 in 2030 100 procent biobased isoleren en 50 procent biobased bouwen verplichten.”

Met het streven naar biobased bouwen is D66 zeker niet de enige politieke partij. Er doemt een breed front van partijen op dat deze kant op wil.

GroenLinks-PvdA willen maximum aan CO2-uitstoot

GroenLinks-PvdA noemen in hun verkiezingsprogramma houtbouw niet met name. Wel namen de partijen een indirecte verwijzing naar het inzetten van hout in hun gezamenlijke verkiezingsprogramma op: “We gaan het bouwen met een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk stimuleren. We moedigen circulair, biobased, energiepositief, natuurinclusief bouwen aan. De milieuprestatie-eis voor nieuwbouw en grootschalige verbouwingen scherpen we aan. Daarnaast stellen we een maximum aan de hoeveelheid CO2-uitstoot van bouwmaterialen die worden gebruikt voor nieuwbouw. We scherpen de eisen daarvoor periodiek aan."

Omtzigt wil hout in nieuwbouw

Pieter Omtzigt noemt in het verkiezingsprogramma van Nieuw Sociaal Contract (NSC) ‘hout’ wel met name als bouwmateriaal: “We willen de toepassing van biobased grondstoffen, duurzaam hout en gerecyclede materialen in nieuwbouw stimuleren.”

De ChristenUnie (CU) is heel praktisch en concreet, als het over houtbouw gaat: “Modulair en prefab bouwen moet gestimuleerd worden. De huidige ontwikkelingen laten zien dat flexbouw goed en mooi kan. Het is bovendien goed te combineren met houtbouw en biobased materialen. Innovatieve woningbouw biedt kansen voor het grootschalig toepassen van natuurlijke bouwmaterialen zoals hout en vezelgewassen, in plaats van steen, staal en beton.”

PvdD wil 1 boom per inwoner per jaar

De Partij voor de Dieren (PvdD) schrijft in het programma zelfs over bomen planten en de aanleg van nieuw bos. “We scherpen criteria voor kapvergunningen flink aan en kiezen voor massale aanplant van bomen: ten minste één nieuwe boom per inwoner per jaar, waarbij we naast het aanleggen van natuurgebieden ook juist bomen in de bebouwde kom gaan aanplanten.”

SP wil een nationaal bomenplan

De SP heeft hetzelfde idee: “We schalen het Natuurnetwerk Nederland op naar de oorspronkelijke Ecologische Hoofdstructuur. Met een nationaal bomenplan gaan we voor elke Nederlander een boom planten. Deze bossen worden vervolgens ecologisch beheerd.”

Terug naar houtbouw. Ook de PvdD wil circulair en natuurinclusief bouwen. “We gaan volop inzetten op biobased bouwen. Dat is bouwen met zo veel mogelijk natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen zoals hout, vlas en bamboe. Hierdoor kunnen gebouwen zelfs CO2 opslaan.”

1 kuub hout is goed voor 1 ton opgeslagen CO2

En dat is zeker een feit. Binnen de bouwwereld berekende De Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie dat bij het uitvoeren van 10 duizend woningen met een houten constructie een reductie van 106 duizend ton aan CO2 wordt gerealiseerd. Een kuub hout slaat ongeveer 1 ton CO2 op. Ook een woning met andere biobased materialen heeft een opname van 50 ton aan CO2, daar waar de productie van materialen voor traditionele woningen 50 ton aan CO2 uitstoot.

Zelfs bij de industriële productie met Cross Laminated Timber (CLT, ook wel ‘kruislaaghout’ genoemd), dat snelle bouw van complete woonmodules mogelijk maakt, blijft de uitstoot beperkt tot 150 kilo CO2. Dat is inclusief drogen, transport en een superdunne laag milieuvriendelijke lijn die wordt gebruikt om de vurenhouten balken de sterkte te geven die met beton kan wedijveren. Dat laatste is wetenschappelijk bewezen.

Nationale Aanpak Biobased Bouwen

Minister Hugo de Jonge (CDA) van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties noemt hout in zijn aanbiedingsbrief ‘Nationale Aanpak Biobased Bouwen’ van 8 november nergens expliciet. De Jonge richt zich daarin op het organiseren van ketens in Nederland die biobased materialen gaan aanvoeren. Dat biedt zowel boeren als de natuur kansen. Het gaat De Jonge hier vooral om snelgroeiende landbouwgewassen, niet om hout, dat minimaal 30 jaar geduld vergt, in het geval van populieren. Vlas, vezelhennep en stro, daar kunnen boeren in Nederland heel snel wat mee. Deze materialen kunnen prima worden gecombineerd met houtbouw.

De Jonge over deze impuls in zijn brief: “De aanpak moet leiden tot de grootschalige teelt, verwerking en toepassing van biobased materialen. Het streven is om in 2030 tenminste 25 producerende ketens van boeren, verwerkers en bouwers te hebben en om de teelt van vezelgewassen voor bouwmaterialen te laten toenemen van ca. 2.000 hectare naar 50.000 hectare. De verwerkingscapaciteit is nu nog beperkt en moet groeien naar minimaal 400 duizend ton vezels per jaar. De ambitie is dat 30 procent van de materialen bij de renovatie/nieuwbouw van gebouwen in 2030 biobased is en dat biobased materialen steeds meer worden toegepast bij infrastructurele bouwwerken (zoals straat- en wegmeubilair, in asfalt en oeverbeschoeiingen)."  
 

Hout maar 2 procent van bouwmaterialen

Overigens komt het woord ‘hout’ wel acht keer voor in de Nationale Aanpak Biobased Bouwen. “Biobased materialen lenen zich voor verschillende toepassingen in gebouwen en infra­structurele bouwwerken. De hoofddraagconstructie van gebouwen kan worden uitgevoerd in (kruislaag)hout en voor daken en gevels is houtskeletbouw een optie. Verder zijn biogrondstoffen uitermate geschikt als isolatiemateriaal, plaatmateriaal of scheidingswanden.”

In deze nota wordt gesignaleerd dat er nog een wereld te winnen is. “De markt voor biobased bouwmaterialen is de afgelopen jaren niet substantieel gegroeid, waardoor de marktomvang van biobased bouwmaterialen nog zeer gering is: op basis van gewicht is het aandeel bouwmaterialen van hout 2 procent en van de overige biobased materialen slechts 0,1 procent. Ook is het areaal vezelgewassen dat geteeld wordt voor bouwproducten met circa 2.000 hectare nog marginaal.”

VVD wil fabrieksmatig bouwen

Zou een normering of een streefpercentage voor houtbouw dan niet op zijn plaats zijn, met zoveel politieke eensgezindheid? Zelfs de VVD moet daar geen tegenstander van zijn. Alleen een getal of percentage ontbreekt nog, bij de liberalen. In het verkiezingsprogramma van de VVD staat: “De huizen die we bouwen moeten op een snelle en schone manier worden gebouwd. Daarom gaan we meer woningen fabrieksmatig produceren. Ook stimuleren we het gebruik van biobased bouwmaterialen.”  

Organisaties die streven naar het op veel grotere schaal toepassen van houtbouw zetten dan ook in op een breder perspectief. Op de jaarbijeenkomst van het netwerk Built by Nature klonken er vorige maand vanaf het podium ook oproepen om tot normering over te gaan. Viviane Regout, CEO van investeerder en ontwikkelaar Lister Buildings, zou graag zien dat het Amsterdamse voorbeeld landelijk navolging zou krijgen. Andere forumleden opteerden eerder voor de ‘wortel’ dan voor de ‘stok’. Houtbouw niet afdwingen, maar de opdrachtgevers verleiden, dus.

Hout comfortabel om in te wonen

Zo ook de voorzitter van het bestuur Don Brenninkmeijer van Built by Nature zelf, een internationaal netwerk van vooruitstrevende ontwikkelaars, architecten, ingenieurs, investeerders, beleidsmakers en wetenschappers. Hij zei desgevraagd na afloop van de jaarlijkse bijeenkomst graag het voorbeeld van Elon Musk te willen volgen, “die de Tesla in de markt zet als een auto die mensen graag willen hebben. Dat kan met houten huizen ook.”

Hij doelt hiermee op de ervaring van bewoners en gebruikers van houten woningen, die de prettige atmosfeer roemen. In hout wonen voelt meer comfortabel dan een huis van steen of beton. ‘Wonen in hout’ is iets begeerlijks, iets om graag te willen. Wanneer deze ervaring breder gedeeld zou worden, zou vanzelf een grotere vraag naar houtbouw ontstaan.

Vurenhout en CLT genoeg

Aan vurenhout, waarmee CLT-constructies en houtskeletbouw worden gemaakt, is voorlopig in Europa geen gebrek. De prijzen van vurenhout waren dit jaar zelfs zo laag, dat het voor China loonde om hier grootschalig hout in te kopen. 

Peter Fraanje, Network Lead Nederland van Built by Nature, roept dan ook op tot een snelle concretisering van de verkiezingswensen in komend regeringsbeleid. “De wil bij politieke partijen is er. Dat is duidelijk. Ook is er ruim voldoende duurzaam geproduceerd hout en CLT om versneld over te stappen op houtbouw. Grote bouwbedrijven zoals Heijmans en BAM zijn er klaar voor. Houtbouw leent zich goed voor prefabricage, flexibel bouwen en kan een snel en betaalbaar antwoord zijn op de woningnood. Door nu op te schalen met biobased bouwen kunnen we de klimaatdoelstelling van Parijs halen. Ook draagt de inzet van biobased materialen direct bij aan het streven naar een circulaire economie.”

Houtbouw oplossing woningnood

Fraanje stelt dat met houtbouw twee crisissen tegelijk worden aangepakt: de woningnood en de klimaatcrisis. “In Eindhoven en Den Bosch toont men nu al in de praktijk aan dat men de voorbereidingstijd met houtbouw voor een nieuwe wijk met jaren kan inkorten. Optoppen of snelle vervangende nieuwbouw op bestaande funderingen is ook een voorbeeld hoe sneller aan de woningvraag kan worden voldaan. Een concreet woningbouwprogramma met kwantitatieve afspraken over houtbouw kan de transitie naar biobased bouwen versnellen. De initiatieven voor grootschaligere houtbouwprojecten zoals bij het Nelson Mandelapark in Amsterdam (700 houten woningen) kunnen die steun goed gebruiken. 'Je gaat het pas zien als je het doorhebt' geldt zeker ook voor biobased bouwen.”

Houten hotel Jakarta ‘fabulous’

Dankzij een vergaande voorbereiding in de fabriek zijn rijtjeswoningen of complete appartementsgebouwen snel woonklaar. Het is soms bijna een kwestie van het stapelen van woonunits. Daar zijn ook al voorbeelden van in Nederland. Het in 2022 opgeleverde woningbouwproject juf Nienke stelde 8300 vierkante meter aan te huren woonruimte beschikbaar. “Heel Juf Nienke is opgebouwd met een slimme schakeling van geprefabriceerde units, die samen 61 woningen vormen. Standaard vier meter breed, maar in diepte meevariërend met de gebouwgeleding”, zo beschrijft Rau-SeArch architecten dit complex in Amsterdam-IJburg, waar alleen de vloerplaat (plint) nog van beton is. De woonoppervlaktes zijn tussen de 91 en 110 vierkante meter groot. Dat is voor Amsterdamse begrippen niet klein.

Juf Nienke, gebouwd door (hout)bouwbedrijf Barli uit Uden, kreeg erkenning als 'het beste seriematig gebouwde houten gebouw van Nederland'. Dat bepaalde de vakjury van de Nationale Houtbouwprijs tijdens de Houtdag op 14 november.

Een ander fraai voorbeeld van gestapelde houten units is het luxe hotel Jakarta in Amsterdam, ook volledig opgebouwd met CLT-bouwelementen. Het levert een bijna tropisch aandoende ervaring op, al dat hout en die grote palmen in de hoge binnentuin. Hotelgasten waarderen het hotel met een 8,9 op Booking.com en de betiteling ‘fabulous’. De leverancier van deze houten hotelkamers, de Duitse CLT-firma Derix, realiseerde al tal van andere bijzondere houten constructies in Nederland, zoals voor het hoofdkantoor van Triodos bank in Zeist.